Ενώ είναι εύκολο να γίνει κατανοητό λίγοι συνειδητοποιούν τι συμβαίνει στην εποχή μας με τη Γεωργία και τους σπόρους και τι τελικά καταναλώνουν.
Το μέλλον της υγείας μας θα εξαρτηθεί από τους νόμους αλλά και το πόσο εμείς οι καταναλωτές αντιδρούμε και αρνιόμαστε να δηλητηριαζόμαστε για το κέρδος της μαζικής παραγωγής άνοστων υπερλαχανικών και δημητριακών που ιδιότητές τους είναι η αντοχή κι η εμφάνιση αντί της γεύσης.
Παρουσιάζω το Νέο Ευρωπαϊκό Κανονισμό για τη Γεωργία και συνιστώ, αν δε γνωρίζετε να πληροφορηθείτε για τη σημαντική δουλειά που κάνει η 'Κοινότητα Πελίτι' που αγωνίζεται για την διατήρηση των παραδοσιακών σπόρων τους οποίους διανέμει δωρεάν στους αγρότες μας «για να μπορούμε εμείς να γευόμαστε ντομάτα όταν τρώμε ντομάτα και άνυδρο νόστιμο πεπόνι» όπως λέει η φίλη μου μαγείρισσα-blogger Two Minutes Angie συστήνοντας «Τα Χριστούγεννα κάτω από το δένδρο βάλτε και μία συνδρομή προς το Κοινότητα Πελίτι......….. Και φυσικά να μη χρησιμοποιούμε χημικά ζιζανιοκτόνα στους αγρούς, ούτε στο πιάτο μας…
Φέρνω τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό και συνδέσμους προς την Κοινότητα Πελίτι με πληροφορίες και για το πρόγραμμά τους αποστολής σπόρων.
Αισιόδοξο! Θα περάσει στα ψιλά των γαστρονομικών ειδήσεων;
Κι' όμως, είναι ό,τι πιό σημαντικό γίνεται αυτήν τη στιγμή και άρηκτα δεμένο με τη μαγειρική δημιουργία (και την υψηλή μαγειρική ιδιαίτερα) ,τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την υγεία των καταναλωτών της τροφής.
Τα Χριστούγεννα κάτω από το δένδρο βάλτε και μία συνδρομή προς το Κοινότητα Πελίτι, την κοινότητα που παλεύει για την διατήρηση των παραδοσιακών σπόρων και τις διανέμει δωρεάν στους αγρότες μας για να μπορούμε εμείς να γευόμαστε ντομάτα όταν τρώμε ντομάτα και άνυδρο νόστιμο πεπόνι . Και φυσικά να μη χρησιμοποιούμε χημικά ζιζανιοκτόνα στους αγρούς, ούτε στο πιάτο μας...
Το Πελίτι ξεκίνησε από τον Παναγιώτη Σαϊνατούδη ως προσωπική του ανάγκη το 1995. Σήμερα αγκαλιάζει πολλούς και μάλιστα διαφορετικούς ανθρώπους από όλο τον κόσμο.
Οι βασικοί στόχοι του "Πελίτι" είναι: η συλλογή, διατήρηση και διάδοση των ντόπιων ποικιλιών, η ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών χωρίς τη μεσολάβηση του χρήματος, η δημιουργία μιας εναλλακτικής κοινότητας με κύριο άξονα τη διατήρηση των ντόπιων ποικιλιών.
Το σήμα του "Πελίτι" είναι ένα δέντρο μια βελανιδιά. Πιασμένοι χέρι, χέρι χορεύουν σε κύκλο άντρες και γυναίκες. Είναι εμπνευσμένο από έναν Ινδιάνικο μύθο. Η επωνυμία "Πελίτι" είναι εμπνευσμένη από μια μεγάλη βελανιδιά που βρίσκεται στο Δασωτό Κ. Νευροκοπίου νομού Δράμας.
Για τις δράσεις και τη φιλοσοφία του Πελίτι μας μιλά ο εμπνευστή του κ. Σαϊτανούδης Παναγιώτης
-Τι σας οδήγησε στην ίδρυση του Πελίτι;
Ξεκίνησα να ασχολούμαι με τις ντόπιες ποικιλίες μέσα από ένα τυχαίο συμβάν. ( στη σελίδα του Πελίτι www.peliti.gr, στο σημείο που αναφέρομαι ως φύλακας Βιοποικιλότητας αναφέρεται το συμβάν «ΤΟ ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ ΠΟΥ ΜΟΥ ΆΛΛΑΞΕ ΤΗ ΖΩΗ».)
Το 1995 έβαλα ως προτεραιότητα στη ζωή μου το θέμα των ντόπιων ποικιλιών και ίδρυσα το Πελίτι ως μια δική μου εσωτερική ανάγκη. Το Πελίτι ξεκίνησε στο Δασωτό Κ. Νευροκοπίου και το όνομα του είναι εμπνευσμένο από μία μεγάλη βελανιδιά που υπάρχει στο Δασωτό.-Ποια ακριβώς είναι η δράση σας;
Σήμερα το Πελίτι είναι η σημαντικότερη οργάνωση στην Ελλάδα όσο αφορά την Συλλογή, Διατήρηση και Διάδοση των ντόπιων ποικιλιών. Η έδρα του είναι στο Μεσοχώρι του Δήμου Παρανεστίου του Νομού Δράμας και έχει 9 τοπικές ομάδες στην υπόλοιπή Ελλάδα.
Η δεύτερη θεματική δράση που έχει το Πελίτι είναι η ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών χωρίς χρήματα που ξεκίνησε το 2002.
Η Τρίτη θεματική ενότητα είναι η δημιουργία μιας κοινότητας με κύριο άξονα το θέμα της διατήρησης των ντόπιων ποικιλιών-Πέρα από τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, που αλλού θεωρείτε ότι είναι χρήσιμη η προσπάθεια αυτή;
Οι ντόπιες ποικιλίες είναι ένα ζωντανό κομμάτι του πολιτισμού μας. Κατά τον ίδιο λοιπόν τρόπο με τον οποίο έχουμε χρέος και ευθύνη να διατηρήσουμε τα ιστορικά μνημεία που δηλώνουν την ταυτότητα μας έτσι οφείλουμε να διατηρήσουμε και τις ντόπιες ποικιλίες.
Οι ντόπιες ποικιλίες έχουν φτάσει σε εμάς έχοντας περάσει μια σειρά από αντιξοότητες, όπως δύσκολες καιρικές συνθήκες, ασθένειες, έντομα, παράσιτα και σήμερα μπορούν να ανταπεξέλθουν στις δύσκολες καιρικές συνθήκες και να δώσουν τροφή στον αγρότη καλλιεργητή. Έχουν χρώματα, αρώματα και γεύσεις κάτι που δεν υπάρχει στις μοντέρνες ποικιλίες και ο αγρότης καλλιεργητής μπορεί να κρατά το δικό του σπόρο για την επόμενη χρονιά.-Πόσων ετών είναι ο ποιο παλιών σπόρος που ανακαλύψατε στην περιοχή μας και σε ποιο είδος;
Ο αρχαιότερος σπόρος που έχουμε στη συλλογή μας είναι το μονόκκοκο σιτάρι ή καπλουτζάς , τον σπόρο αυτό τον έχουμε πάρει από την τράπεζα Γενετικού Υλικού που είναι ο εθνικός φορέας για το φυτικό γενετικό υλικό της Ελλάδας. Το μονόκκοκο σιτάρι έχει βρεθεί σε ανασκαφές στο Νομό Δράμας και μπορείτε να το δείτε ανάμεσα στα εκθέματα του Μουσείου Δράμας , όπως επίσης και σε προϊστορικούς οικισμούς του Νομού Καβάλας και χρονολογείται από 7000 Π.Χ δηλαδή εδώ και 9000 χρόνια.-Πιστεύετε ότι θα πρέπει ο αγρότης είναι έτοιμος να επιστρέψει στην βιολογική καλλιέργεια;
Πιστεύουμε ότι η καλλιέργεια της γης με σεβασμό, χωρίς δηλητήρια είναι ανάγκη αλλά αν αυτό δεν είναι μια εσωτερική ανάγκη των ίδιων των αγροτών δεν μπορεί να εφαρμοστεί μια και καλλιέργεια χωρίς φάρμακα σημαίνει μικρότερη παραγωγή, περισσότερος μόχθος κτλ-Τι περισσότερο μπορεί να προσφέρει μια παλιά ποικιλία από μια σύγχρονη;
Αυτάρκεια, οικονομία, ανεξαρτησία, γεύση, ποιότητα-Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για σπόρους που ήδη έχουν χαθεί;
Μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα μας η έννοια αυτή ήταν άγνωστη. Με την κλειστή αυτοσυντηρούμενη οικονομία των μικρών αγροτικών κοινωνιών δεν ήταν ορατός κανένας κίνδυνος για τις χρησιμοποιούμενες τοπικές ποικιλίες και πληθυσμούς ή για τα φυσικά οικοσυστήματα. Όμως με την τεχνολογική και οικονομική επανάσταση που επικράτησε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οι νέες συνθήκες οδήγησαν στην επικράτηση, στις εθνικές αγορές πρώτα και στην παγκόσμια κατόπιν, λίγων εκλεκτών ποικιλιών με υψηλή ποιότητα και απόδοση που δημιουργήθηκαν από επιστημονικά κρατικά ιδρύματα αρχικά και ιδιωτικές βελτιωτικές εταιρείες αργότερα, οι οποίες εκμεταλλεύτηταν το ευνοϊκό νομικό πλαίσιο προστασίας των δημιουργιών τους που επικράτησε διεθνώς μετά το 1960. Αποτέλεσμα αυτών των νέων τάσεων ήταν να εκτοπισθεί από την καλλιέργεια και να χαθεί ένα μεγάλο μέρος του παραδοσιακού γενετικού υλικού που μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενεές. Αυτή η απώλεια γενετικού δυναμικού χαρακτηρίσθηκε ως Γενετική Διάβρωση (Genetic erosion). Το μέγεθος της γενετικής διάβρωσης στη χώρα είναι αποκαρδιωτικό. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 1 % των εντόπιων ποικιλιών Σίτου και το 2-3 % των ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πριν 50 χρόνια στην Ελλάδα έχει διασωθεί υπό καλλιέργεια μέχρι τις μέρες μας. Ένα σημαντικό πάντως κομμάτι αυτού του γενετικού δυναμικού έχει διασωθεί και διατηρείται στην Τράπεζα Γενετικού Υλικού.
(Η Γεωργική Βιοποικιλότητα, Νίκος Σταυρόπουλος, Στέλιος Σαμαράς, Α. Ματθαίου,ΕΘΙΑΓΕ – ΚΓΕΜΘ – Τράπεζα Γενετικού Υλικού.www.peliti.gr)-Τελευταία ακούμε να γίνεται λόγος για το σιτάρι Ζέα. Γιατί ακριβώς πρόκειται;
Οι αρχαίοι προγονοί μας κατανάλωναν κατά κύριο λόγο κριθάρι και όχι σιτάρι. Το Ζέα είναι μια ομάδα σιτηρών και όχι ένα μεμονωμένο σιτάρι. Μέσα σε αυτή την ομάδα είναι και το μονόκκοκο σιτάρι που αναφέραμε παραπάνω-Η κοινή αγροτική πολιτική σε ποιο βαθμό συμβάλει στην εξαφάνιση των τοπικών ποικιλιών;
Υποστηρίζοντας τους μεγάλους αγρότες και εκτοπίζοντας τους μικροκαλλιεργητές εκτοπίζουμε και τις ντόπιες ποικιλίες-Ως πολίτες πως μπορούμε να γνωρίζουμε ποιο είδος είναι καλύτερο;
Είναι πολύ σημαντικό να υποστηρίξουμε τους παραγωγούς του τόπου μας που καλλιεργούν παραδοσιακές ποικιλίες της περιοχής-Ο κόσμος αγκάλιασε την προσπάθεια που καταβάλετε όλα αυτά τα χρόνια;
Υπάρχει μεγάλη αποδοχή και στήριξη από τον κόσμο και τον ευχαριστούμε για αυτό-Με ποιους τρόπους κάνετε γνωστή την παρουσία σας;
Μέσα από ανοιχτές εκδηλώσεις, ομιλίες, επισκέψεις σε σχολεία-Υπάρχει άλλη οργάνωση στην Ελλάδα που κάνει αυτό που κάνετε εσείς;
Υπάρχουν πολλές οργανώσεις στην Ελλάδα μικρές ή μεγάλες που ασχολούνται με τη διατήρηση των ντόπιων ποικιλιών.
Το καλαμπόκι που μου άλλαξε τη ζωή
Του Παναγιώτη Σαϊνατούδη
Οι πρώτοι ντόπιοι σπόροι που έπιασα στα χέρια μου ήταν, τον Ιανουάριο του 1991, από μια τράπεζα γενετικού υλικού του εξωτερικού. Μέσα σε αυτούς ήταν ποικιλίες από καλαμπόκια που οι φυλές που τα καλλιεργούσαν έχουν εξαφανιστεί, αλλά οι σπόροι τους συνεχίζουν να υπάρχουν.
Αυτό ήταν το καλαμπόκι, που στάθηκε αφορμή να κάνω την πρώτη μου αναζήτηση για ντόπιους σπόρους στη γενέτειρα μου Βαμβακούσα του νομού Σερρών το 1992 και μετά να ακολουθήσουν εκατοντάδες αποστολές σε όλη την Ελλάδα.
Το Σεπτέμβριο του 1992 μοίραζα τα προσκλητήρια γάμου του αδερφού μου, στη γενέτειρα μου Βαμβακούσα του νομού Σερρών. Στην αυλή ενός σπιτιού είδα ένα κοντόροκο μαύρο καλαμπόκι. Ρώτησα την ηλικιωμένη κυρία τι ήταν το καλαμπόκι που κρατούσε και μου είπε ότι με αυτό κάνει ποπ κορν στα εγγόνια της. Ζήτησα λίγους σπόρους και μου έδωσε ευχαρίστως. Μετά μου ήρθε η ιδέα, σε κάθε σπίτι που θα πηγαίνω προσκλητήριο, να ζητάω να μου δώσουν σπόρους από δικές τους ποικιλίες. Έτσι και έγινε, στο τέλος μοίρασα τα προσκλητήρια γάμου και γέμισα μια αγκαλιά από καλαμπόκια, κολοκύθες, φασολιά κ.λπ. Αυτή ήταν η πρώτη μου εξερευνητική αποστολή.
Το 1995 στο Δαφνούδι του νομού Σερρών βρήκα ένα άσπρο καλαμπόκι που ήταν μυτερό μπροστά.
Τον Αύγουστο του 1997 πραγματοποίησα εξερευνητική αποστολή στην περιοχή της Αργιθέας. Εκεί οι κάτοικοι της περιοχής των Αγράφων, έχουν ως ντόπιο καλαμπόκι το άσπρο. Το κίτρινο δεν το θεωρούν ντόπιο.
Το 1998 εργάστηκα στο Ινστιτούτο Σιτηρών του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. στο πρόγραμμα αξιολόγησης των ντόπιων ποικιλιών καλαμποκιού. Εκεί είχα την τύχη να δω όλες τις ποικιλίες και τους πληθυσμούς καλαμποκιού που διατηρεί το Ινστιτούτο. Συνολικά, το Ινστιτούτο Σιτηρών διατηρεί 210 ποικιλίες και πληθυσμούς από όλη την Ελλάδα.
Το 1922 η τότε κυβέρνηση έδωσε, στους πρόσφυγες του Πόντου, ένα κίτρινο καλαμπόκι για να τους βοηθήσει να τραφούν. Αυτό το καλαμπόκι το βρήκα με το όνομα «Ποντιακό καλαμπόκι» στο Δασωτό Κάτω Νευροκοπίου του νομού Δράμας. Οι Πρόσφυγες του Πόντου που ήρθαν την δεκαετία του 1990 στην Ελλάδα έφεραν μαζί τους ένα άσπρο καλαμπόκι.
Στην εξερευνητική αποστολή στα Άγραφα, βρήκα έναν καλλιεργητή που καλλιεργούσε μια παραδοσιακή ποικιλία, κρατούσε κάθε χρόνο δικό του σπόρο και έπαιρνε περίπου 1000 κιλά στο στρέμμα!!!
Το Πελίτι και η Ένωση Βιοκαλλιεργητών Βορείου Ελλάδος συμμετείχαν στην ημερίδα με θέμα «Οι σπόροι στον νέο Κανονισμό για τη Βιολογική Γεωργία», στις 16 Οκτωβρίου 2018,
στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που διοργανώθηκε από τους: Artemisia, Arche Noa, Greens/EFA, ALDE, S&D, EPP
Μετά από μια πολυετή διαδικασία διαπραγματεύσεων, ο νέος Κανονισμός 2018/848 για τη βιολογική παραγωγή προβλέπει μια νομοθετική αλλαγή – ορόσημο. Για πρώτη φορά, από τον Ιανουάριο του 2021, θα επιτραπεί η διάθεση στο εμπόριο χωρίς τους σημερινούς περιορισμούς, παλιών παραδοσιακών ποικιλιών, τις οποίες θα μπορούν οι βιολογικοί παραγωγοί να καλλιεργούν και να αναπαράγουν χωρίς να χρειάζεται άδεια παρέκκλισης. Αυτή η δυνατότητα ανοίγει το δρόμο για να ξανασυνδεθεί η βιοποικιλότητα με την επαγγελματική γεωργία και με την διατροφή μας. Επιπλέον, θα διατίθενται στην αγορά πραγματικοί βιολογικοί σπόροι, που δεν χρειάζονται φυτοφάρμακα και λιπάσματα, και θα μειωθεί σταδιακά η εξάρτηση από τους μη βιολογικούς σπόρους.
Τα οφέλη είναι πολλαπλά:
Για τους βιολογικούς αγρότες: Θα αποδεσμευτούν από τη διαδικασία της παρέκκλισης (ειδική άδεια που ζητούν για να καλλιεργήσουν παραδοσιακές ποικιλίες επειδή αυτές οι ποικιλίες δεν επιτρέπεται, πλην ορισμένων εξαιρέσεων, να κυκλοφορούν στην αγορά). Επίσης, θα έχουν κίνητρο να ασχοληθούν με τη φυσική βελτίωση των παραδοσιακών ποικιλιών, την προσαρμογή τους στην κάθε περιοχή και την αύξηση της παραγωγικότητάς τους. Έτσι, οι παλιές ποικιλίες θα γίνουν πιο παραγωγικές και περισσότεροι αγρότες θα μπορούν να τις επιλέγουν και να τις καλλιεργούν κάθε χρόνο χωρίς έξοδα, αντί να αγοράζουν κάθε χρόνο εμπορικά υβρίδια.
Για τους καταναλωτές: θα μεγαλώσει η διατροφική αξία και η ποικιλία των γεύσεων στο τραπέζι μας. Μεγαλύτερη βιοποικιλότητα σημαίνει καλύτερη υγεία. Εκτός από την πλούσια γευστική εμπειρία που μας προσφέρουν οι παλιές ποικιλίες, το σώμα μας έχει ανάγκη τα πολλά και διαφορετικά θρεπτικά συστατικά τους.
Για τον πλανήτη και τις επόμενες γενιές: Οι παλιές ποικιλίες προσαρμόζονται στις κλιματικές αλλαγές επειδή έχουν πολύ πλούσια γενετική βάση. Για τον ίδιο λόγο είναι ανθεκτικές στα ζιζάνια και τις ασθένειες και δεν χρειάζονται φυτοφάρμακα και λιπάσματα, όπως οι εμπορικές υβριδικές ποικιλίες. Επομένως η συνέχιση της καλλιέργειας των παραδοσιακών ποικιλιών, η οποία έχει περιοριστεί τα τελευταία 60 χρόνια, θα βοηθήσει το έδαφος του πλανήτη, που έχει νεκρωθεί από τη συνεχή χρήση χημικών σκευασμάτων, να αναζωογονηθεί. Επίσης, διασφαλίζει στις επόμενες γενιές την ελεύθερη πρόσβαση στο αναντικατάστατο κοινό αγαθό των σπόρων.
Τι προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία
Τόσο στη συμβατική, όσο και στη βιολογική γεωργία σήμερα, η νομοθεσία επιτρέπει την πώληση μόνο των ποικιλιών που έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, ομοιόμορφα, διακριτά και σταθερά. Τις ιδιότητες αυτές μπορούν να τις έχουν σχεδόν μόνο οι εμπορικές ποικιλίες λόγω του εργαστηριακού περιορισμού που υφίσταται η γενετική τους βάση. Αντίθετα, οι παραδοσιακές ποικιλίες, λόγω της πλούσιας γενετικής τους βάσης, παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία και διαφορετικότητα. Ενώ αυτή ακριβώς η διαφορετικότητα και η ποικιλία είναι ο πλούτος και η αξία των παραδοσιακών ποικιλιών για την ανθρωπότητα και το οικοσύστημα, αντίθετα για την ισχύουσα νομοθεσία αποτελεί το εμπόδιο που αποκλείει την εμπορική τους διάθεση.
Οι αρνητικές συνέπειες της σημερινής νομοθεσίας για τους αγρότες και το οικοσύστημα
Η στενή γενετική βάση που έχουν τα εμπορικά υβρίδια τύπου F1 τα κάνει μεν ιδιαίτερα παραγωγικά, ταυτόχρονα όμως εξασθενεί την αναπαραγωγική τους ικανότητα και τα καθιστά πιο ευαίσθητα σε προσβολές. Αυτό σημαίνει ότι οι αγρότες μπορεί να έχουν μεγαλύτερη παραγωγή αλλά δεν ενδείκνυται να κρατήσουν σπόρο για την επόμενη χρονιά. Επομένως το κέρδος από την μεγαλύτερη παραγωγή, μειώνεται από τη σημαντική οικονομική επιβάρυνση για την αγορά λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και σπόρων κάθε χρονιά.
Η επικράτηση των εμπορικών ποικιλιών και των υβριδίων τύπου F1 έχει επιβαρύνει το έδαφος σε όλο τον πλανήτη λόγω της αναγκαίας χρήσης αγροχημικών. Παράλληλα, η εγκατάλειψη της συστηματικής καλλιέργειας των παραδοσιακών ποικιλιών έχει συμβάλει στην απώλεια της βιοποικιλότητας σε ποσοστό 75% του αγροτικού γενετικού υλικού.
Τι αλλάζει
Νέες κατηγορίες αναπαραγωγικού υλικού που εξαιρούνται από την ισχύουσα νομοθεσία
Ο νέος Κανονισμός 2018/848 αναγνωρίζει τις ιδιαίτερες ανάγκες της βιολογικής γεωργίας για αναπαραγωγικό υλικό (σπόροι, μοσχεύματα, φυτά) το οποίο θα είναι ανθεκτικό στις ασθένειες και θα μπορεί να προσαρμόζεται στο έδαφος, στις κλιματικές συνθήκες και στις ειδικές καλλιεργητικές πρακτικές της βιολογικής γεωργίας. Καθιερώνονται δύο νέες κατηγορίες αναπαραγωγικού υλικού, τις οποίες οι βιοκαλλιεργητές θα μπορούν να χρησιμοποιούν και / ή να εμπορεύονται οι ίδιοι.
«Βιολογικό ετερογενές υλικό». Περικλείει ό,τι ονομάζουμε σήμερα «παλιές ποικιλιές», «παραδοσιακές ποικιλίες», «πληθυσμούς». Αναφέρεται δηλαδή σε ομάδες φυτών που ανήκουν μεν ταξινομικά στην ίδια βαθμίδα και παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά, ωστόσο έχουν τόσο υψηλό επίπεδο ποικιλομορφίας που δεν μπορούν να αντιπροσωπευθούν από μικρό αριθμό μονάδων (πχ σπόρων) αλλά μόνο από το σύνολο τους. Το «βιολογικό ετερογενές υλικό» δεν είναι μείγμα ποικιλιών, ούτε ποικιλία με την έννοια της ισχύουσας νομοθεσίας.
«Βιολογικές ποικιλίες». Αποτελούν ποικιλίες σύμφωνα με την έννοια της ισχύουσας νομοθεσίας, (έχουν δηλαδή χαρακτηριστικά διακριτά και αναπαράγονται χωρίς να μεταβάλλονται) ωστόσο οι μεμονωμένες αναπαραγωγικές μονάδας χαρακτηρίζονται από υψηλή ποικιλότητα μεταξύ τους, επομένως είναι πιο κατάλληλες για τη βιολογική γεωργία. Επίσης, έχουν παραχθεί υπό συνθήκες βιολογικής γεωργίας από την αρχή, σε αντίθεση με τους σημερινούς «βιολογικούς σπόρους» των οποίων η πολυετής βελτίωση γίνεται εκτός βιολογικής γεωργίας και αναπαράγονται βιολογικά μόνο την τελευταία χρονιά.
Η πρώτη κατηγορία (ετερογενές φυτικό υλικό) θα εξαιρείται πλέον από την ισχύουσα περιοριστική νομοθεσία για την εμπορία των σπόρων. Θα μπορεί να διατεθεί στην αγορά με μια σχετικά απλή διαδικασία υποβολής «φακέλου» προς την αρμόδια αρχή, όπου θα περιλαμβάνεται περιγραφή των χαρακτηριστικών του υλικού. Η αρμόδια αρχή θα έχει προθεσμία τριών μηνών για να σχολιάσει την πληρότητα του φακέλου και να ζητήσει ενδεχομένως επιπλέον πληροφορίες. Μετά το τρίμηνο, εφόσον η αρμόδια αρχή δεν απορρίψει το φάκελο λόγω ελλιπών στοιχείων ή λόγω μη συμμόρφωσης με τον Κανονισμό, ο φάκελος θα θεωρείται αποδεκτός και ο σπόρος μπορεί να διατεθεί στην αγορά.
Οι λεπτομέρειες που θα αφορούν το περιεχόμενο του φακέλου (περιγραφή των χαρακτηριστικών του υλικού, ελάχιστες ποσότητες, βλαστικότητα, καθαρότητα, υγεία, σήμανση, συσκευασία κ.α.) αναμένεται να δοθούν από την Επιτροπή με εφαρμοστικές πράξεις εντός του 2019. Αυτό είναι ένα κρίσιμο σημείο επειδή είναι πιθανό η Επιτροπή να περιορίσει τις μεγάλες δυνατότητες που προσφέρει για τη βιοποικιλότητα ο Κανονισμός. Γι αυτό είναι απαραίτητη η διαρκής ενημέρωση των αγροτών και των καταναλωτών και οι παρεμβάσεις σε περίπτωση που υπάρξει τάση περιορισμού της ευκαιρίας που προσφέρει ο Κανονισμός για τις παραδοσιακές ποικιλίες.
Για τη δεύτερη κατηγορία (βιολογικές ποικιλίες) στόχος είναι να χαλαρώσουν τα κριτήρια «Διακριτότητα-Ομοιομορφία-Σταθερότητα (ΔΟΣ)» που σήμερα αποτελούν προϋπόθεση για να εισέλθουν αυτές οι ποικιλίες στην αγορά. Προβλέπονται 7ετή πειράματα σε διάφορες χώρες της ΕΕ ώστε να καθοριστούν τα νέα κριτήρια.
Δημιουργία βάσης δεδομένων – κατάργηση παρέκκλισης
Προβλέπεται η υποχρεωτική δημιουργία και τακτική ενημέρωση βάσης δεδομένων σε κάθε κράτος μέλος, όπου θα περιλαμβάνονται πληροφορίες για τη διαθεσιμότητα των βιολογικών σπόρων ώστε να ενημερώνονται οι αγρότες και οι αρχές. Η βάση δεδομένων θα είναι διαθέσιμη δωρεάν στους παραγωγούς τόσο για να εισάγουν δεδομένα για το βιολογικό αναπαραγωγικό υλικό που διαθέτουν όσο και για να αναζητούν βιολογικό αναπαραγωγικό υλικό. Μόνο αν αποδεδειγμένα δεν είναι διαθέσιμο συγκεκριμένο υλικό στη βάση δεδομένων, θα χορηγείται άδεια παρέκκλισης ώστε να χρησιμοποιηθεί συμβατικός σπόρος.
Με την πρόβλεψη αυτή οι βιολογικοί παραγωγοί θα πρέπει υποχρεωτικά να επιλέγουν βιολογικό αναπαραγωγικό υλικό εφόσον αυτό είναι διαθέσιμο. Επομένως προβλέπεται να μειωθεί σημαντικά η χρήση των συμβατικών σπόρων στη βιολογική γεωργία, ενώ παράλληλα θα επικρατήσουν ποικιλίες προσαρμοσμένες στις αγρονομικές ανάγκες της βιολογικής γεωργίας, ενισχύοντας την εφαρμογή των αρχών και των προτύπων της βιολογικής γεωργίας (υψηλό επίπεδο βιοποικιλότητας, σπόροι βιολογικής ποιότητας).
Βιολογική γεωργία, υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο και παραδοσιακές ποικιλίες.
Η βιολογική γεωργία προϋποθέτει τη βιοποικιλότητα, τη διατήρηση των φυσικών πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος. Οι σπόροι των εμπορικών ποικιλιών έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι κατάλληλοι για τη βιολογική γεωργία, επειδή απαιτούν χρήση χημικών τα οποία μολύνουν το έδαφος και ασφαλώς δεν επιτρέπονται στη βιολογική γεωργία. Επίσης, δεν προσαρμόζονται στις τοπικές εδαφικές και κλιματικές συνθήκες και δεν συμβάλλουν στη διατήρηση και την εξέλιξη της βιοποικιλότητας.
Οι βιοκαλλιεργητές είναι και αυτοί υποχρεωμένοι σήμερα να αγοράζουν αυτό που σήμερα αποκαλείται βιολογικός σπόρος από το εμπόριο. Μόνο αν δεν υπάρχει διαθέσιμος στο εμπόριο βιολογικός σπόρος για την ποικιλία που επιθυμούν, τους δίνεται ειδική άδεια για να καλλιεργήσουν και να αναπαράγουν σπόρο είτε συμβατικά καλλιεργημένο ή από παραδοσιακές ποικιλίες («άδεια παρέκκλισης»).
Μέχρι τώρα δηλαδή οι βιολογικοί καλλιεργητές σε όλη την Ευρώπη χρησιμοποιούν σπόρους οι οποίοι δεν είναι κατάλληλοι για τη βιολογική γεωργία.
Ωστόσο, ακόμη και με τη διαδικασία της «παρέκκλισης», που ακολουθούν σήμερα οι περισσότεροι βιοκαλλιεργητές, είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν ποικιλίες οι οποίες είναι προσαρμοσμένες τοπικά και είναι παραγωγικές. Ο κύριος λόγος είναι ότι η καλλιέργειά τους έχει εγκαταλειφθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια, με την επικράτηση της εντατικής γεωργίας και πολλές έχουν πλέον εξαφανιστεί.
Προσπαθούν μόνοι τους να βελτιώσουν κάποιες ποικιλίες ώστε να προσαρμοστούν και να γίνουν πιο αποδοτικές, και υπάρχουν περιπτώσεις πολύ επιτυχημένες (όπως πχ η καλλιέργεια της πιπεριάς Φλωρίνης από βιοκαλλιεργητές στο νομό Θεσσαλονίκης). Ωστόσο, η «βελτίωση» μιας ποικιλίας είναι πολυετής και απαιτητική εργασία και η φύση της δουλειάς των αγροτών δεν την ευνοεί.
H επαναλειτουργία του Εθνικού Κέντρου Σποροπαραγωγής, η οποία αποτελεί πάγιο αίτημα των βιοκαλλιεργητών, θα βοηθούσε σημαντικά.
Ο νέος Κανονισμός δίνει για πρώτη φορά τη δυνατότητα στους βιολογικούς καλλιεργητές να έχουν πρόσβαση, να καλλιεργούν, να αναπαράγουν και/ή να εμπορεύονται οι ίδιοι, το ετερογενές βιολογικό αναπαραγωγικό υλικό (σπόρους, μοσχεύματα, φυτά) με μια διαδικασία πολύ απλούστερη από αυτή που προβλέπεται για τη συμβατική γεωργία. Επίσης οι εμπορικές βιολογικές ποικιλίες θα έχουν δημιουργηθεί υπό πραγματικές συνθήκες βιολογικής γεωργίας. Έτσι, μειώνεται η εξάρτηση από τους συμβατικούς σπόρους, ανοίγει ο δρόμος για τη διάθεση μεγάλης ποικιλίας βιολογικών σπόρων από παραδοσιακές ποικιλίες στην αγορά και ενισχύεται η βιοποικιλότητα στη βιολογική γεωργία.
Είναι σημαντικό ωστόσο να παρακολουθούμε ενεργά τη διαδικασία έκδοσης των εφαρμοστικών πράξεων από την Επιτροπή, ώστε να διασφαλιστεί ότι αυτή η μεγάλη ευκαιρία του Κανονισμού δεν θα περιοριστεί και θα είναι καθοριστική για την ενίσχυση της βιοποικιλότητας μέσα από τις παραδοσιακές ποικιλίες σπόρων. Η ελπίδα όλων όσων συνέβαλαν σε αυτό το νομοθετικό αποτέλεσμα είναι μέσα στα επόμενα χρόνια, οι παλιές ποικιλίες σπόρων, που είναι πολύ πιο σύγχρονες από τις νέες όσον αφορά την προσαρμοστικότητα και την ευελιξία τους, να επικρατήσουν όχι μόνο στη βιολογική αλλά και στη συμβατική αγορά.
Για το Πελίτι
Αναστασία Βασιλειάδου
