Προχθές καλεσμένοι σε μεγάλο κανάλι* ο Γρηγόρης Βαλλιανάτος κι ο Μάριος Ατζέμης μίλησαν ανοιχτά για τις τιμωρητικές μεθόδους απεξάρτησης του ξεπερασμένου ΚΕΘΕΑ.
Αναμενόμενες βεβαίως μα θλιβερές οι επιθετικές χυδαίες αντιδράσεις. Συνηθίσαμε από επιθέσεις μα δε σταματάμε. Κι αυτό γιατί εμείς δε μιλάμε θεωρητικά μόνο μα ξέρουμε από πρώτο χέρι τις συνέπειες, έχουμε χάσει φίλους, έχουμε πονέσει, έχουμε βασανιστεί.
Για εσάς που δεν ξέρετε τι είναι το ΚΕΘΕΑ, ούτε έχετε προσωπική εμπειρία χαρμάνας και αρρώστιας οπότε δε σταθήκατε να σκεφτείτε ποια σαδιστική πουριτανική προσέγγιση απαιτεί από τους τοξικοεξαρτημένους (και μόνο αυτούς στην εποχή μας) να πλαντάζουν στον πόνο παρότι υπάρχει φάρμακο. Για εσάς που είστε κατά των διακρίσεων και του στιγματιστικού λόγου αλλά δε μοιάζει να ενοχλείστε με το ρατσισμό της γενίκευσης όσων μιλούν για ‘πρεζάκικες συμπεριφορές’.
Για εσάς που δε γνωρίζετε μα ακούσατε για τα κακά φάρμακα, για καθαρούς και βρώμικους και για ‘στεγνά’, είδατε πως συμφωνείτε και ιδεολογικά σε άλλα θέματα με εκείνους που υπεραμύνονται κι είπατε στα τυφλά πως σωστά θα είναι να στηρίξετε.
Για σας που τυφλά αφεθήκατε να δεχθείτε πως είναι θεμιτή και θεραπευτική η καλλιέργεια ενοχών σε ανθρώπους που είχαν την ατυχία να ζητήσουν βοήθεια όταν αρρώστησαν.
Για εσάς που άκριτα δέχεστε τη στέρηση φαρμάκου σε ασθενή που πονάει.
Για εσάς που άκριτα δέχεστε ως λογικό να τιμωρείται ο ασθενής όποτε υποτροπιάζει, να τιμωρεί δηλαδή ο θεραπευτής επειδή η θεραπεία του δε λειτούργησε.
Για εσάς που αφήνεστε να θεωρείτε θεραπεία την πλύση εγκεφάλου.
Για εσάς που γνωρίζετε τόσο λίγα που πεισθήκατε ότι η ανεργία, η αστεγία κι η φυλακή δεν είναι ταξικές κοινωνικές συνέπειες του αποκλεισμού που προκαλεί το στίγμα, αλλά, με κάποιο μαγικό μεταφυσικό τρόπο, είναι συνέπειες της χρήσης μιας ουσίας.
Για σας δηλαδή που αφελώς αφήνεστε να μπουρδουκλωθείτε από εκείνους που ρίχνουν στην πλάτη του θύματος της Ναρκοαπαγόρευσης την ευθύνη για τις συνέπειές της.
Για σας που δηλώνετε άθεοι και λογικοί μα υπεραμύνεστε ενός πουριτανικού προγράμματος θρησκευτικών καταβολών.
Για σας όλους
συστήνω την Κατερίνα Κονιδάρη. Διαβάστε τη, για αρχή.
Ακολουθεί συνέντευξή της
«Το ΚΕΘΕΑ έχει κρίση ταυτότητας μεταξύ επιστήμης και κινήματος»
Ιωάννα Σωτήρχου
Η οξυτοκίνη είναι μια ορμόνη που βοηθά να δημιουργηθούν και να εδραιωθούν σχέσεις αγάπης. «Λουτρό οξυτοκίνης», από τις εκδόσεις Βακχικόν, είναι το βιβλίο της Κατερίνας Κονιδάρη, ψυχολόγου, με περισσότερα από 15 χρόνια εμπειρίας στην απεξάρτηση, κυρίως στο ΚΕΘΕΑ.
Στο βιβλίο της, που πρόσφατα έκανε τη δεύτερη έκδοσή του, η αγάπη είναι παρούσα -συχνά μέσω της απουσίας της- οι άνθρωποι μόνοι, ψάχνουν και ψάχνονται μέσα στη γνώριμή μας πόλη που καμιά φορά φαντάζει εχθρική.
«Τον τίτλο στη συλλογή δίνει η ιστορία μιας θεραπεύτριας σε κοινότητα που, μην μπορώντας να εκτονώσει τον θυμό της για τον χώρο που εργάζεται, τον μετατρέπει σε αγάπη για μια θεραπευόμενη, σκέφτεται όμως ότι είναι απλή χημική αντίδραση, τι άλλο να είναι -γιατί πώς αλλιώς θα συνεχίσουν τα πράγματα απλά να συμβαίνουν; Η αγάπη θα μπορούσε να είναι ένας λόγος να αντιδράσει κανείς»...
Μια συλλογή διηγημάτων, αφορμή για την κουβέντα μας, με αιχμές για το έργο των θεραπευτικών κοινοτήτων, μια λογοτεχνική αμφισβήτηση από αγάπη, για τους ανθρώπους «που έχουμε διώξει γιατί απλά δεν τους άντεχε το σύστημα, όχι γιατί δεν μπορούσαν οι ίδιοι...».
Συνέντευξη
• Μια μύηση στην ιστορία των θεραπευτικών κοινοτήτων:
Προέκυψαν από θρησκευτικές και άλλες μικρές συλλογικότητες ισχυρών δεσμών- στην Ευρώπη αναπτύχθηκαν κυρίως με στόχο τη φροντίδα ψυχιατρικών ασθενών από γιατρούς που πέταξαν τη ρόμπα τους, στην Αμερική ως απάντηση στην τοξικοεξάρτηση από πρώην εξαρτημένους που πίστεψαν ότι μπορούν να βοηθήσουν και άλλους με ανάλογο πρόβλημα, όχι απλά να το ξεπεράσουν αλλά να αλλάξουν στάση ζωής.
Οι δεύτερες χαρακτηρίστηκαν ιεραρχικές από το αυστηρό σύστημα σταδίων μέσα από το οποίο εξελίσσονται τα μέλη τους.
Αναπαριστώντας μια μικροκοινωνία καθημερινών ασχολιών, θεραπευτικό μέσο δεν εκλαμβάνεται η συνεδρία, αλλά η κάθε συμπεριφορά. Η κοινότητα «ρωτάει» διαρκώς το κάθε μέλος της αν η συμπεριφορά του είναι «καθαρή» ή «πρεζάκικη».
Η κεντρικότητα αυτού του ερωτήματος οδηγεί στους θριάμβους, αλλά και στις παθογένειές της, όταν εντείνεται σε βαθμό στρέβλωσης.
• Τι γίνεται στο ΚΕΘΕΑ;
Στην Ελλάδα οι ιεραρχικές κοινότητες εκπροσωπούνται από το ΚΕΘΕΑ που έχει υπάρξει και είναι ακόμα ένας αξιόπιστος φορέας απεξάρτησης. Αποψή μου όμως είναι ότι η μεγέθυνσή του, ο συγκεντρωτισμός, η κρίση ταυτότητας ανάμεσα στον επιστημονισμό και την κινηματικότητα, οι ανάγκες των εξαρτημένων που αλλάζουν, η υπερεκπροσώπηση διάφορων επαγγελματιών, η κατάχρηση εξουσίας έχουν οδηγήσει στη δημιουργία ενός εν πολλοίς ολοκληρωτικού συστήματος.
Και όπως σε όλα τα ολοκληρωτικά συστήματα η πίστη σε αυτό ή είναι ολοκληρωτική ή καθίσταται αμφισβητήσιμη. Αν κάποιος θέλει να απεξαρτηθεί στις περισσότερες κοινότητες του ΚΕΘΕΑ, πρέπει να δεχτεί ότι θα φορέσει μια πιπίλα για να ενταχθεί, θα κάτσει σε μια καρέκλα με το κεφάλι κάτω και θα δέχεται τις βρισιές άλλων μελών λέγοντας στο τέλος «ευχαριστώ», ότι δεν θα του επιτρέπεται να πίνει όρθιος νερό ή να στρίβει τσιγάρο. Είτε λοιπόν θα τα αποδεχτεί και βρεθεί στη μεριά των «καθαρών», είτε θα τα απορρίψει και θα θεωρηθεί ελλιπώς κινητοποιημένος...
• Ποια είναι η θέση του θεραπευτή απέναντι σε αυτήν την κατάσταση;
Οι θεραπευτές, ιδίως οι νέοι θεραπευτές -όπως ακριβώς και τα νέα μέλη- αρχικά απλώς δεν έχουν φωνή. Αν κάποιος δεν αποδέχεται για παράδειγμα ότι πρέπει ένα νέο μέλος να φοράει πιπίλα, θα κάνει «σαν να» το αποδέχεται, έτσι δηλώνεται η πλήρης εμπιστοσύνη του και η πορεία του προς το «μεγάλωμά» του, με τον καθαρό τρόπο της κοινότητας. «Παίξε τον ρόλο σου και θα καταλάβεις αργότερα την ουσία του»… Οταν κάποιος αποκτά φωνή στο σύστημα συνήθως έχει πλήρως αφομοιώσει τις τακτικές του. Ο μόνος τρόπος λοιπόν να μη συνθλιβεί η άποψή μου ήταν μέσω του γραψίματος, με την ειρωνική απόσταση που χρησιμοποιώ στα διηγήματα, τη μόνη στάση που μπορεί να προκαλέσει τον στοχασμό: «Αλήθεια, ρε παιδιά, γιατί πιπίλα;».
• Στα διηγήματά σας υπάρχει έντονο το στοιχείο της ταπείνωσης. Είναι απαραίτητο θεραπευτικό εργαλείο;
Το να ταπεινώσεις κάποιον είναι σχεδόν βαθμός μύησης και ένδειξη κύρους, είτε ανάμεσα σε μέλη είτε ανάμεσα σε θεραπευτές και μέλη, είτε ακόμα και μεταξύ θεραπευτών.
Το κάλεσμα της κοινότητας «η θεραπεία σου είναι θεραπεία μου», μέσω της παρώθησης για αλλαγή, έχει μετατραπεί σε ένα σύστημα στο οποίο αν δεν βρεις κάτι μεμπτό στον άλλον σημαίνει ότι κάτι συγκαλύπτεις.
Σε ένα διήγημα, στο οποίο γελούσα όσο έγραφα, ένας θεραπευτής έχει βρει τον τρόπο να επιβιώσει: «Οταν δουλεύεις σε ένα μπουρδέλο, το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να γίνεις καλύτερη πουτάνα», λέει και ανακαλύπτει πάντα κάτι να πει...
• Η αναπαραγωγή της σκληρότητας είναι η μόνη παθογένεια που διαβλέπετε στα θεραπευτικά προγράμματα;
Βλέπω ό,τι παρατηρείται διαχρονικά ως στρέβλωση σε τέτοιου είδους συστήματα: την αναπαραγωγή της σκληρότητας, όπως λέτε, την κατάχρηση εξουσίας, την υποταγή στο παράλογο, την ομοιομορφία.
Με εξέπληξε και χάρηκα πολύ όταν το βιβλίο κινητοποίησε άλλες φωνές, αυτές κάποιων παλιών μελών, να απευθυνθούν στα προγράμματα που είχαν παρακολουθήσει και να αναζητήσουν απαντήσεις σχετικά με την εμπειρία τους που είχαν βιώσει ως κακοποιητική…
_________________________________
Η εκπομπή (μετά το 31ο λεπτό): https://www.skai.gr/tv/episode/psuchagogia/to-choume/2025-11-12-15
