Επίσκεψη της Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων στο Ν.Φ.Κ. «Αγ. Παύλος», γνωστό ως «Κολαστήριο»
Αθήνα, 27 Φεβρουαρίου 2017
Στις αρχές Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε η προγραμματισμένη επίσκεψη της Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων, στο Νοσοκομείο Φυλακών Κορυδαλλού «Αγ. Παύλος», ένας ιδιότυπος χώρος εγκλεισμού που επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά -και μάλιστα στο έπακρο- την πεποίθηση πως οι φυλακές είναι μόνο χώροι για τη σκληρή και εκδικητική μεταχείριση εκείνων τους οποίους το κράτος υποτίθεται πως επιδιώκει να «σωφρονίσει».
Η Πρωτοβουλία επισκέφτηκε αρκετούς χώρους του κτιρίου και συζήτησε με τους ασθενείς κρατουμένους, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό καθώς και τη Διεύθυνση.
Από την επίσκεψή της, η Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων κατέγραψε τα εξής:
Κτίριο-Συνθήκες
Σε ένα παλιό και υγρό κτίριο κρατούνται για νοσηλεία 185 ασθενείς κρατούμενοι, ενώ παράλληλα παραπέμπονται εκεί για ιατρικές εξετάσεις κρατούμενοι από άλλες φυλακές της χώρας, οι οποίοι είτε επιστρέφουν σ’ αυτές είτε μεταφέρονται σε νοσοκομεία για χειρουργεία και ειδικές θεραπείες. Ένα κτίριο που εμφανέστατα, αλλά και επί της ουσίας συνιστά φυλακή και όχι νοσοκομείο. Η δημοσιότητα που πήρε παγκοσμίως το ζήτημα των απάνθρωπων συνθηκών το 2014, οι σχετικές καταδίκες της Ελλάδας από το ΕΔΑΔ (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) καθώς και η έκθεση της CPT (Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων) έφεραν κάποια αμυδρά αποτελέσματα στις συνθήκες διαβίωσης των νοσηλευόμενων, αφού οι τοίχοι έχουν βαφτεί, τα σπασμένα τζάμια έχουν αντικατασταθεί, τα διώροφα κρεβάτια έχουν κατά κανόνα αφαιρεθεί –εκτός κάποιων εξαιρέσεων- και η θέρμανση έχει σχετικά αποκατασταθεί - αν και κάποιοι ασθενείς διαμαρτύρονται για έλλειψή της. Η ασφυξία ωστόσο είναι εκεί, τεντώνει κανείς το χέρι του και προσκρούει στο κρεβάτι του διπλανού του, ντουλάπες ανύπαρκτες, μπάνια κάπου στο διάδρομο. Είναι προφανές ότι ο δρόμος εφαρμογής στοιχειωδών προδιαγραφών που συνάδουν με τα δικαιώματα των κρατουμένων είναι μακρύς.
Το ΝΦΚ διαθέτει 60 θέσεις, όμως κατά την ημέρα της επίσκεψης «νοσηλεύονταν» 185 άνθρωποι, οι μισοί εκ των οποίων είναι οροθετικοί. Εξ αυτών 60 (που είναι σε καλύτερη κατάσταση) βρίσκονται σε αχρησιμοποίητη πτέρυγα της παρακείμενης φυλακής του Κορυδαλλού, στο επονομαζόμενο «παράρτημα». Μ’ αυτό τον τρόπο ο αριθμός των υπεράριθμων νοσηλευόμενων στο κυρίως κτίριο του ΝΦΚ περιορίστηκε από το τριπλάσιο στο διπλάσιο (125) της χωρητικότητάς του.
Το συγκεκριμένο ίδρυμα, παρότι ονομάζεται νοσοκομείο, δεν λειτουργεί σαν κανονικό νοσοκομείο, είναι περισσότερο χώρος εγκλεισμού ασθενών, βαριά ασθενών και αναπήρων και όχι χώρος ιατρικής φροντίδας που αρμόζει σε νοσοκομειακή μονάδα. Η παροχή νοσοκομειακής περίθαλψης περιορίζεται σε στοιχειώδεις εξετάσεις και κάποια νοσηλεία (για τους εδώ έγκλειστους). Όταν ρωτήθηκαν οι γιατροί για τον αυξημένο αριθμό θανάτων (περίπου ένας τον μήνα), η απάντησή τους ήταν απλή: είναι αναμενόμενο αφού τα βαριά περιστατικά από όλες τις φυλακές καταλήγουν στο ΝΚΦ.
Ιατρική περίθαλψη-νοσηλεία
Σύμφωνα με τους γιατρούς, η έλλειψη ασθενοφόρου αποτελεί πρόβλημα, αφού χρειάζεται διακομιδή ακόμη και 2-3 φορές καθημερινά, όχι μόνο για τους ασθενείς του νοσοκομείου, αλλά και για τους κρατούμενους των Φυλακών Κορυδαλλού, ένα συνολικό πληθυσμό 3.000 ατόμων με αυξημένα περιστατικά ασθενών, τραυματισμών κλπ. Θεωρούν πως κάποιοι ασθενείς μπορεί να μην είχαν άσχημη κατάληξη αν υπήρχε ασθενοφόρο για να τους μεταφέρει εγκαίρως σε νοσοκομείο του ΕΣΥ. Αντιλαμβανόμενοι τη δυσχέρεια διάθεσης ασθενοφόρου για τις ανάγκες του νοσοκομείου και της φυλακής, προτείνουν ως λύση τη στάθμευση του ασθενοφόρου της περιοχής κοντά στο νοσοκομείο, όπως συνέβαινε παλιότερα.
Στο «νοσοκομείο» υπηρετούν μόνο 7 μόνιμοι γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων (μεταξύ αυτών παθολόγος, χειρούργος, ορθοπεδικός, ακτινολόγοι), ενώ επισκέπτες γιατροί καλύπτουν συμπληρωματικές ανάγκες. Δεν παρέχονται υπηρεσίες αποκατάστασης και φυσικοθεραπείας. Σημαντικές επίσης είναι οι ελλείψεις σε νοσηλευτικό προσωπικό, αφού οι νοσηλευτές δεν ξεπερνούν τους 11. Κατά συνέπεια νοσηλευτές και γιατροί δεν επαρκούν, ώστε να υπάρχει ο ελάχιστος αριθμός των 2 νοσηλευτών και 2 γιατρών ανά βάρδια. Εργαζόμενοι επί μακρόν αναμένουν προκήρυξη θέσεων και θέσπιση κινήτρων ώστε να προσέλθουν νέοι εργαζόμενοι, με την ελπίδα να μπορέσουν οι ίδιοι να συνεχίσουν αλλού την επαγγελματική τους πορεία.
Παρ’ όλα αυτά οι γιατροί του ΝΦΚ δεν βλέπουν με θετική ματιά την ένταξη του «νοσοκομείου» στο ΕΣΥ, παρά την αναβάθμιση λειτουργίας του ιατρικού σκέλους που αυτή θα επιφέρει. Απ’ την άλλη πλευρά, ούτε η κυβέρνηση προχωρά προς σ’ αυτή την κατεύθυνση παρά τις εξαγγελίες, μολονότι η ιδέα δημιουργίας εξωτερικής πτέρυγας σε υπάρχον νοσοκομείο έχει ήδη συζητηθεί.
Είναι εμφανές ότι η αντιμετώπιση του ιατρο-νοσηλευτικού προσωπικού χρειάζεται συνολική αναθεώρηση, προκειμένου οι προκηρυσσόμενες θέσεις να προσελκύουν το απαραίτητο ενδιαφέρον και να μην παραμένουν κενές. Η πρόβλεψη δυνατότητας της συνέχισης του εργασιακού βίου γιατρών και νοσηλευτών σε άλλες νοσηλευτικές μονάδες πέραν των φυλακών είναι απαραίτητη συνθήκη, όσο απαραίτητη είναι και η ουσιαστική μετατροπή των ιδρυμάτων αυτών σε νοσοκομεία και σε χώρους σωφρονισμού αντίστοιχα. Όσα κίνητρα και αν θεσπιστούν δεν θα υπερνικηθεί το βασικό αντικίνητρο, να ασκεί ένας επιστήμονας το επάγγελμά του σε μια φυλακή.
Τρεις εικόνες από το Κολαστήριο
Η τραγωδία του 2ου ορόφου: Είναι η πτέρυγα των οροθετικών, που καταδικάστηκαν για αδικήματα που συνήθως συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών, με αποτέλεσμα να βρεθούν σ’ αυτή την κόλαση αντί σε προγράμματα απεξάρτησης. Είναι δύσκολο να μεταφέρει κανείς την εικόνα της απόγνωσης που χαρακτηρίζει αυτούς τους ανθρώπους, το άδειο τους βλέμμα -το βλέμμα των τοξικοεξαρτημένων που συντηρούνται με ψυχοφάρμακα- τις ανοιχτές πληγές στο σώμα τους και την ανάγκη τους για φροντίδα, κατανόηση και ελευθερία. Αναπόφευκτο να αναρωτηθεί κανείς πώς είναι δυνατόν να κρατούνται τοξικοεξαρτημένοι άνθρωποι, πεταμένοι σε κελιά, αντί να έχουν την αναγκαία γι’ αυτούς φροντίδα, ψυχική και σωματική.
Θάλαμος 6 του 1ου ορόφου: Εδώ διαδραματίζεται ένα άλλο ανθρώπινο δράμα, άλλοι 7 βαριά ασθενείς, μη αυτοεξυπηρετούμενοι, βρίσκονται κατάκοιτοι στα παλιά κρεβάτια (όχι νοσοκομειακά) του «σωφρονιστικού» συστήματος για να μην κινδυνεύσει το κοινωνικό σύνολο! Άνθρωποι με χρόνια νοσήματα, όπως στεφανιαία νόσο και καρκίνο, μερικοί μάλιστα παππούδες γύρω στα 80, αδυνατούν να κατανοήσουν γιατί τα δικαστικά συμβούλια απορρίπτουν τις αιτήσεις αποφυλάκισής τους, παρά τη βεβαιωμένη αναπηρία τους 67%+ από την αρμόδια επιτροπή (Κέντρα Πιστοποίησης Αναπηρίας-ΚΕΠΑ), γιατί οι δικαστές ζητούν επιπλέον έκθεση πραγματογνώμονα αμφισβητώντας την απόφαση των ΚΕΠΑ, γιατί κωλυσιεργούν 3-5 μήνες έως και 1,5 χρόνο. Ίσως, επειδή δεν έχουν ιδέα ποιους ανθρώπους ξαναδικάζουν και εκδίδουν νέες καταδίκες ερήμην.
Η απόφασή τους θα ήταν σίγουρα διαφορετική, αν συνεδρίαζαν στον θάλαμο 6 του 1ου ορόφου του ΝΦΚ ή στο κελί της απομόνωσης.
Απομόνωση: Σε κελιά απομόνωσης παραμένουν οι νεοεισερχόμενοι επί 15 ημέρες, μέχρι να ολοκληρωθούν οι εξετάσεις τους και να διαπιστωθεί ότι μπορούν να μεταφερθούν στους θαλάμους.
Στο ισόγειο υπάρχουν άλλα 4 κελιά απομόνωσης όπου κρατούνται οι «ειδικοί ασθενείς», για λόγους δικής του ασφάλειας και κατόπιν δικής τους θέλησης (σύμφωνα με τον αρχιφύλακα). Εκεί παραμένουν πρόσκαιρα κάποιοι κρατούμενοι που κινδυνεύει η ασφάλειά τους στις πτέρυγες, αλλά και μόνιμα ο Σάββας Ξηρός, ο οποίος λόγω των βαριών αναπηριών του και κυρίως της απειροελάχιστης όρασής του αδυνατεί να υπάρξει σε άλλο περιβάλλον όπου συμβαίνει η παραμικρή μεταβολή. Εκεί, σε αναγκαστική ισόβια απομόνωση, χωρίς καν τη δυνατότητα να βγει στο προαύλιο των φυλακών λόγω των προβλημάτων όρασης, σαπίζει ένας άνθρωπος με ποσοστό αναπηρίας που υπερβαίνει το 80%, όταν δικαιούται να αποφυλακιστεί. Και όχι μόνον δεν αποφυλακίζεται, αλλά στερείται ακόμη και τις άδειες που επίσης δικαιούται. Είναι πάγια η θέση της Πρωτοβουλίας για την άμεση αποφυλάκιση του Σάββα Ξηρού, όπως και όλων των εγκλείστων με 67%+ αναπηρία, που κρατούνται στη φυλακή από τα δικαστικά συμβούλια κατά παράβαση του νόμου.
Τέλος, σε μια άλλη πτέρυγα του Β’ ορόφου, βρίσκονται τα κελιά των εργαζόμενων κρατούμενων, οι οποίοι εργάζονται στο νοσοκομείο για τα ευεργετικά μεροκάματα, ως μάγειρες, καθαριστές κ.ά. Στους δικούς τους θαλάμους εξακολουθούν να υπάρχουν διώροφα κρεβάτια. Αυτό όμως που ξεπερνά κάθε φαντασία είναι πως 8 εργαζόμενοι εκτελούν και καθήκοντα βοηθών νοσοκόμων στους κατάκοιτους κρατούμενους του 6ουθαλάμου, χωρίς να έχουν λάβει καμία, έστω και υποτυπώδη, ειδική εκπαίδευση!
Καταγγελίες των ασθενών κρατουμένων
Οι κρατούμενοι ασθενείς, όπως είναι αναμενόμενο, εστιάζουν όλες τις ελπίδες τους, παρά τις διαψεύσεις, στο άρθρο 110Α του Ποινικού Κώδικα:
Η απόλυση υπό όρο χορηγείται ανεξαρτήτως της συνδρομής των προϋποθέσεων των άρθρων 105 και 106, εφόσον ο κατάδικος νοσεί από σύνδρομο επίκτητης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας ή από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και υποβάλλεται σε τακτική αιμοκάθαρση ή από ανθεκτική φυματίωση ή είναι τετραπληγικός ή έχει υποστεί μεταμόσχευση ήπατος, μυελού και καρδιάς ή πάσχει από κακοήθη νεοπλάσματα τελικού σταδίου ή από κίρρωση του ήπατος με αναπηρία άνω του εξήντα επτά τοις εκατό (67%) ή από γεροντική άνοια έχοντας υπερβεί το ογδοηκοστό (80ο) έτος της ηλικίας...
Αναφέρονται με αγωνία στις περιπτώσεις αναπήρων άνω του 67%, πιστοποιημένων από τα ΚΕΠΑ, οι οποίοι έχουν εκτίσει τον προβλεπόμενο χρόνο ποινής βάσει του νόμου, και παρ’ όλα αυτά οι δικαστικές αρχές του Πειραιά δεν αναγνωρίζουν τις πιστοποιήσεις, ζητώντας ορισμό πραγματογνώμονα ή νέα γνωμοδότηση από τα ίδια τα ΚΕΠΑ, για το κατά πόσο οι παθήσεις αποτελούν μόνιμη ή πρόσκαιρη κατάσταση ή για τα επί μέρους ποσοστά των συγκεκριμένων παθήσεων. Τόνισαν ότι ο νόμος έχει καταστεί ανενεργός, καθώς αυτή η τακτική είχε ως αποτέλεσμα την απόλυση μόνο 8 ασθενών από το 2016, ενώ εκκρεμούν ακόμα 15-16 αιτήσεις που μπλοκάρονται από τους εισαγγελείς (ακόμα και για αναπηρία πάνω από 80%).
Διαμαρτύρονται για τη μη εφαρμογή της νέας διάταξης για κατ’ οίκον περιορισμό και συγκεκριμένα για το ότι κανένας κρατούμενος από όσους έχουν εκτίσει τον προβλεπόμενο χρόνο ποινής και αιτήθηκαν υφ’ όρον απόλυση με ηλεκτρονική επιτήρηση (βραχιολάκι) δεν απολύθηκε. Διαπιστώνεται στην πράξη πλέον ότι η προσθήκη του συγκεκριμένου επιβαρυντικού όρου για την υφ’ όρον απόλυση δεν οδήγησε σε λιγότερη φυλακή –κάτι που είχε προβλέψει η Πρωτοβουλία- αλλά σε επιβάρυνση των ήδη περιορισμένων απολύσεων, ενώ παράλληλα αποκλείει τους οικονομικά αδύναμους.
Άλλο ένα σημείο που οι κρατούμενοι θεωρούν πως πρέπει να αλλάξει είναι το όριο ποινής για το οποίο ισχύει η ευεργετική προσμέτρηση των μεροκάματων, που τώρα είναι μόνο 10 έτη. Αν σκεφτεί κανείς πόσο εύκολα τα δικαστήρια καταδικάζουν ανθρώπους σε ποινές άνω των 10 χρόνων καταλαβαίνει πως είναι λίγοι οι κρατούμενοι που επωφελούνται από τα ευεργετικά μεροκάματα.
Μεταξύ άλλων οι κρατούμενοι αναφέρονται και στα επισκεπτήρια και στην ανάγκη εφαρμογής επιτέλους των οικογενειακών επισκεπτηρίων. Μίλησαν επίσης για τις εργασίες που έχουν γίνει για τη βελτίωση των χώρων.
Τέλος εξέφρασαν την έντονη δυσαρέσκειά τους για την αδιαφορία του υπουργού δικαιοσύνης Στ. Κοντονή να τους επισκεφτεί, όπως του έχουν ζητήσει στην επιστολή-καταγγελία τους, τον Δεκέμβριο 2016.
Προγράμματα-Δραστηριότητες
Αυτή τη στιγμή στο παράρτημα λειτουργεί συμβουλευτικό πρόγραμμα του ΚΕΘΕΑ και σχολείο στο οποίο φοιτούν και επτά μαθητές από το κτίριο του «νοσοκομείου».
Όσο για δραστηριότητες αυτές είναι ανύπαρκτες. Κι αν διαφαίνεται έστω μια πρόθεση για κάποιες μελλοντικές δραστηριότητες στο παράρτημα του ΝΦΚ, για το κτίριο του «νοσοκομείου» αυτό που διαφαίνεται είναι η συνέχιση της λειτουργίας του σαν αποθήκη άρρωστων σωμάτων, σαν χωματερή όπως αναφέρει και η CPT στην έκθεσή της του 2015.
Προτάσεις για βελτιώσεις από τους γιατρούς και τη Διεύθυνση
Η βασικότερη ανάγκη στη συγκεκριμένη φυλακή-«νοσοκομείο», όπου περίπου ο μισός πληθυσμός είναι χρήστες, είναι η απεξάρτηση.
Από τη Διεύθυνση και τους γιατρούς υπογραμμίστηκε η αναγκαιότητα δομών για την επανένταξη των κρατουμένων μέσα σε συνθήκες ημιπροστατευόμενου περιβάλλοντος με ψυχοκοινωνική υποστήριξη. Χαρακτηριστικά η διευθύντρια δήλωσε πως οι μισοί από τους κρατούμενους που φεύγουν από τη φυλακή-«νοσοκομείο», επανέρχονται μετά από μικρό χρονικό διάστημα.
Τελικά, παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει για τη βελτίωση της εικόνας, αλλά και τη στελέχωση του ΝΚΦ με περισσότερες ειδικότητες σε γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό, είναι προφανές πως πρόκειται για ένα παλιό κτίριο το οποίο δεν πληροί ούτε καν στοιχειωδώς τις προϋποθέσεις για να αποτελεί χώρο νοσηλείας ανθρώπων ασθενών.
Η Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων θεωρεί άμεση την ανάγκη ένταξης του ΝΦΚ στο ΕΣΥ, καθώς η συνεχιζόμενη αδιαφορία του Υπουργείου Υγείας έχει κοστίσει πολλές ζωές ανθρώπων ασθενών, και θα συνεχίσει να κοστίζει και στο μέλλον, αν δεν αλλάξει κάτι τάχιστα.
Αυτό όμως που κάνει την κατάσταση τραγική και εντελώς αδιέξοδη, είναι η προκλητική αδιαφορία του Υπουργείου Δικαιοσύνης σχετικά με τη μη εφαρμογή του ν.4322/2015 από τα αρμόδια δικαστήρια και κυρίως από τις δικαστικές αρχές του Πειραιά, που δεν αναγνωρίζουν τις πιστοποιήσεις των ΚΕΠΑ, ζητώντας είτε εκ νέου πραγματογνωμοσύνες είτε νέες γνωμοδοτήσεις από τα ΚΕΠΑ.
Δεδομένης αυτής της κατάστασης η Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων απαιτεί από το Υπουργείο Δικαιοσύνης να αναλάβει τις ευθύνες του και να θέσει πραγματικά σε λειτουργία το νόμο για την απόλυση των ασθενών με αναπηρία άνω του 67% διευκολύνοντας τις αναγκαίες διαδικασίες. Ήδη οι κρατούμενοι προτείνουν το αυτονόητο: την έκδοση μιας υπουργικής οδηγίας που να διασαφηνίζει τι πρέπει να αναγράφεται από τα ΚΕΠΑ στην πιστοποίηση της αναπηρίας ή και στον ορισμό πραγματογνώμονα εξαρχής, εφόσον οι δικαστές δεν εμπιστεύονται τους γιατρούς των ΚΕΠΑ.
Είναι ανεπίτρεπτο να παραμένουν και να σαπίζουν πίσω από υγρούς τοίχους άνθρωποι ασθενείς, στερούμενοι όχι μόνο την ελευθερία τους αλλά και το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, τη θεραπεία και τη ζωή. Το Κελλί
