Ανν Σινκλέρ και Άννα Καρένινα- Η Πίστη και ο Γάμος

Ντελακρουά: Ζωρζ Σαντ

Σε μιά ιδανική ζωή, έλεγε η Γεωργία Σάνδη, θα είχα εραστή το Λιστ και σύζυγο το Σοπενάκι. Και όχι μόνο λόγω της μουσικής τους. Είχε ζήσει και με τους δυό. Ερωτικά αλλά και κοινωνικά στο σπίτι της στην εξοχή όπου φιλοξενούσε νυν και πρώην κι ανάμεσα σε φίλους, τα παιδιά της και τη φύση δημιουργούσε και ενέπνεε.
Η George Sand ήταν μιά αριστοκράτισα που δραπέτευσε από τον αξοπρεπή της γάμο και πήγε στο Παρίσι όπου φόρεσε παντελόνια και έγινε διάσημη μυθιστοριογράφος με το ανδρικό όνομα Ζωρζ. Μιά ηρωίδα τολμηρή που δραπέτευσε από τα μεσοφόρια της σκλαβιάς και τα 'πού ήσουν' που συνεπάγονται (όπως λέει στην 'Ιντιάνα' της) κι έζησε σε αρμονία ως τα βαθιά γεράματα με τα νόθα και 'νόμιμα' παιδιά, τους εραστές της και, αφού χώριζαν, τις ερωμένες των εραστών σε ένα κύκλο καλλιτεχνών που πρώτο μέλημα είχε τη δημιουργία.

Ντελακρουά:  Σοπέν

Δεν τη διαβάζω πιά κι αν τη διάβασα ήταν γιά τη σοφία της ζωής της και τις σχέσεις της με το Λιστ, το Σοπέν και το ρομαντικό ποιητή Αλφρέ ντε Μυσέ που δεν πολυδιαβάζεται πιά.

Ήταν φίλη του Φλωμπέρ που από το δικό του ερημητήριο στην εξοχή μας έδωσε τη Μαντάμ Μποβαρύ, την ιστορία μιάς απιστίας εφάμιλλη με την άλλη πασίγνωστη της τραγικής Άννα Καρένινα.

Τι κοινό έχουν όλα αυτά και γιατί τα θυμάμαι σήμερα; Απεικονίζουν την ανατομία του γάμου κατά το 19^ο αιώνα. Σε μιά κοινωνία αλλαγμένη από τη βιομηχανία και το σιδηρόδρομο, πλάι στις προτεσταντικές χώρες που είχαν δώσει ήδη δικαιώματα ιδιοκτησίας και αυτοδιάθεσης στη γυναίκα, το ευρωπαϊκό πνεύμα με έργα και πράξεις πειραματιζόταν και δοκίμαζε τις αντοχές των παλιών ηθών στον καινούργιο κόσμο. (Και ναι, μη μου φέρετε αντιρρήσεις, ο Τολστόι της Άννα Καρένινια είναι δυ-τι-κός.)

Κι έτσι ήρθαμε σ' εμάς. Και την οργή μου με τις νέες Μαλβίνες που από κάθε είδους οθόνες περιγελούν την πίστη της άψογης κυρίας Σινκλέρ. Από την κυριαρχία των χριστιανικών ηθών και την άποψη πως το διαζύγιο ήταν αδιανόητο αφού πλάι-πλάι θα μας έθαβαν και μαζί θα ανασταινόμασταν την ημέρα της Κρίσεως φτάσαμε εδώ στην εποχή του Serial Monogamy ― μιάς επιβεβλημένης μονογαμίας όσο κρατά η σχέση, δηλαδή μιάς αφόρητης κοινωνικής πίεσης να ακυρώνουμε τους όρκους μας όποτε ο ένας παρεκλίνει.

Μπούρδες δηλαδή. Όπως η Εκκλησία αναγκάστηκε να βάλει νερό στην Αγία Μετάληψή της όταν διαπιστώθηκε πως οι αλλεπάληλες γέννες άφηναν μόνους πολύτεκνους χήρους και θα γέμιζαν οι δρόμοι εγκαταλελειμένα κουτσούβελα αν δεν ευλογούσε τους δεύτερους γάμους, έτσι η διαρκής ενασχόληση με τα προσωπικά των άλλων άλλα δείχνει από όσα επισήμως πρεβεύονται.

Επειδή το κάθε εποχής 'φυσιολογικό' υπάρχει μόνο στα παραμύθια και τις κατηχήσεις. Επειδή οι σχέσεις είναι απείρως πιό πολύπλοκες από τα κηρύγματα διότι δεν είμαστε όλοι ίδιοι ούτε πάντα ίδιοι. Φύση μας και δικαίωμά μας είναι να είμαστε σύνθετοι, περίεργοι, ανάποδοι από αυτό που άλλοι περιμένουν από εμάς. Γι αυτό και χτίζουμε τις σχέσεις μας κατά τα δικά μας μέτρα. Όλες τις προσωπικές σχέσεις. Μα πιό πολύ και πιό αυστηρά τις σοβαρές.

Είναι θεσμός ο γάμος. Που προσωπικά παιδιόθεν με αηδίαζε (κρίνοντας από τη γιορτή κυρίως) ως ένωση δυό κοπαδιών, χρειάστηκε όμως να τον δω με άλλα μάτια, ενήλικα ή –όπως θα έλεγαν η Σάνδη κι ο Μυσέ 'τα μάτια της καρδιάς' γιά να καταλάβω πόσο σπουδαία είναι αυτή η ένωση δυό ανθρώπων απέναντι σε ένα εχθρικό κόσμο σε μιά συνωμοσία του έρωτα δυνατή κι αδιάσπαστη.

Δεν κρίνω μόνο εξ ιδίων τα αλλότρια αλλά και εκ πείρας μετά από χρόνια παρατήρηση κι ανάγνωση. Κι αγανακτώ που όποτε ένα από τα βόδια του ζευγαριού στρέψει λιγάκι το κεφάλι να κοιτάξει αλλού αμέσως επεμβαίνει το περιβάλλον ως αυτόκλητη αστυνομία ηθών που, σαν τη Σαουδαραβική που επιβάλει βιαίως το Νόμο Σαρία, ασκεί κοινωνική πίεση στον 'απατημένο' να εγκαταλείψει τον παρεκλίνοντα από τον αυστηρά μονογαμικό μονόδρομο.

Το Σαλόνι στο Νοάν, (Nohan) το σπίτι της Σάνδη, με το φημισμένο πιάνο

Αγανακτώ που επεμβαίνουν οι θεατές στο ξένο έργο, αγανακτώ και που μεταχειρίζονται τη υποβλητική δύναμη των λέξεων έτσι ώστε τα 'απιστία' κι 'απατημένος' μετατρέπονται σε επιχειρήματα γιά να επιβληθούν στο δύστυχο άνθρωπο οι θεωρίες των επισκόπων, οι θεωρίες δηληδή ενός παρθένου γιά το sex.

Είναι θεσμός ο γάμος, ο παλαιότερος σε όλες τις κοινωνίες. Αλλάζουν οι θεοί, αλλάζουν τα πολιτεύματα μα ο γάμος επιβιώνει σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης όπου υπάρχουν άνθρωποι. Είναι παλαιότερος από τις σύγχρονες θρησκείες και τα δικαστήρια, παλαιότερος από τους νομοθέτες και τους παπάδες που ανά τους αιώνες προσπαθούν να τον φέρουν στα μέτρα τους και σ' ένα βαθμό το καταφέρνουν. Διότι το δυνατότερο φύλο πάντα θα διατηρεί το προνόμιο της πολυγαμίας (όπως ακόμα συμβαίνει στην υπόλοιπη γη κι ας μας το αποκρύπτει η σχολική πλύση εγκεφάλου), το χρήμα πάντα θα επιδρά όπως κι η κοινωνική θέση ή οι νόμοι και τα τοπικά ήθη. Εν μέρει όμως. Διότι ο θεσμός έχει τεράστια ελαστικότητα κι αν  επιβίωσε είναι γιατί μας βοηθά να επιβιώσουμε με παραδοσιακούς μηχανισμούς στήριξης του εαυτού μας και του άλλου οι οποίοι αταβιστικά κοιμούνται μέσα μας ώσπου να τους χρειαστούμε.

Και τότε, όταν έρθει η δύσκολη στιγμή, το περιβάλλον μπορεί να σοκάρεται και να πιέζει αλλά αν η σχέση είναι δυνατή ο γάμος σα καλολαδωμένη μηχανή θα αλλάξει ταχύτητα και θα δουλέψει άψογα γιά να μας σώσει. Ας κοροϊδεύουν οι συχωριανοί ―που στο παγκόσμιο χωριό δεν κρύβονται πίσω από γρίλιες αλλά παρακολουθούν ξεδιάντροπα από τις οθόνες τους―, ας πιέζουν οι κολλητοί· αν ο γάμος μας είναι γερός οι σάχλες δε μετράνε στην απόφασή μας. Η έντιμη αντίδραση είναι η πίστη. Πίστη ως loyalty όχι ως faithfulness.

Λέτε δεν ήξερε η Χίλαρυ τον Κλίντον; Λέτε η Αν Σινκλέρ τώρα έμαθε πως παντρεύτηκε έναν πέφτουλα;

Θυμάστε την Άννα Καρένινα όταν ξεγελασμένη από την τρυφερότητα του Καρένιν του ομολογεί τα πάντα σε μιά απέλπιδα προσπάθεια να βρει κάποιον να τη συγκρατήσει; Πάντοτε τον θεωρούσα υπαίτιο γιά το θάνατό της. Ως την ομολογία ήταν σύντροφος. Μετά γίνεται εκδικητής, ένας αδύναμος πληγωμένος εγωισμός που με όπλο τα κοινωνικά ήθη πολεμά τη φύση. Σαν τον Δέλτα αργότερα (όπως μαθαίνουμε από τα αναλυτικά μέχρι υστερίας ημερολόγια της Πηνελόπης) με σύμμαχο την οικογένεια θέτει το μεγάλο δίλημμα: Μάνα ή Ερωμένη. Η Πηνελόπη διάλεξε τα παιδιά κι ο Στέφανος Δέλτα κέρδισε μιά ζωντανή-νεκρή μαυροντυμένη γυναίκα που ή έγραφε μανιακά ξανά και ξανά γιά το παρελθόν ή αυτοκτονούσε. Η Άννα διάλεξε τον γοητευτικό Βρόνσκυ αλλά κι αυτή αυτοκτόνησε. Γιατί; Επειδή οι γάμοι τους δε λειτούργησαν.

Ο Τολστόι το ήξερε. Στη δική του ζωή έδειξε τη δύναμη που δεν είχε ο Καρένιν. Διότι  μπορεί η Σόνια του στην αρχή να βασανίστηκε από ζήλεια γιά τις ελεύθερες τσιγγάνες που του έπαιρναν τα μυαλά (και το σώμα) αλλά εκείνος αργότερα αποδέχτηκε με φαινομενκή αδιαφορία την παρουσία του νεαρού δασκάλου μουσικής που αποτέλεσε τη μόνη παρηγοριά μιάς ζωής με συνεχείς εγκυμοσύνες στην ερημιά της επαρχίας. 

Διότι ο γάμος, σαν τις αληθινές φιλίες, είναι γιά τα δύσκολα. Κι ο μονογαμικός μονόδρομος της Εκκλησίας είναι μιά ουτοπική φαντασίωση των αγάμητων καλογέρων που ουδέποτε εφαρμόστηκε διότι οι άνθρωποι είναι παθιασμένοι και περίπλοκοι κι οι σχέσεις, όσο κι αν προσπαθήσουμε, δε μπαίνουν σε καλούπια.

____________________________________________

Διαβάστε: 

Αννα Καρένινα του Τολστόι, Μαντάμ Μποβαρύ του Φλωμπέρ, 

'Αναμνήσεις 1940" της Πηνελόπης Σ Δέλτα (κι άλλα παλιότερα ημερολόγιά της)

Γιά τα πορτραίτα της Σάνδη και του Σοπέν που ζωγράφισε ο Ντελακρουά και γιά τον ατέλειωτο πίνακα με τους δύο τους: wikipedia

Ακούστε: 

Σοπέν Πρελούδιο Op. 28, No. 7 (Prelude) , Waltz in A minor και τις Πολωνέζες, τα Νυκτερινά και τις etudes που ο ίδιος εφηύρε

 Λιστ : Ραψωδίες (με διασημότερη την Ουγγρική, ερ.2), Σονάτες, Τραγούδια, Βαλς 

________________________________________________________________________