Ο Thomas Jefferson είχε διατελέσει Πρόεδρος των ΗΠΑ από 1801 ως 1809. Την επιστολή αυτή ανέφερε ο Μπαράκ Ομπάμα στην επίσκεψή του στην Ελλάδα για να υπενθυμίσει τους δεσμούς των δύο χωρών.
Φωτογραφία από το αρχείο της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου των Η.Π.Α. - Library of Congres.
Η μετάφραση είναι αναδημοσίευση από το περιοδικό «Ιστορία».
Μοντιτσέλο, 31 Οκτωβρίου 1823
Αγαπητέ κύριε,
Προσφάτως έλαβα την επιστολή Σας της 10ης Ιουλίου.
Ενθυμούμαι με ευχαρίστηση την ευκαιρία που μου δόθηκε στο Παρίσι, χάρη στην
καλοσύνη του κ. Παραντάις, να κάνω τη σύντομη γνωριμία Σας. Και οι ωραίες
εκδόσεις των κλασικών συγγραφέων της Ελλάδος, που κατά διάφορα διαστήματα έχουν
αναγγελθεί από Εσάς, ουδέποτε με άφησαν να ξεχάσω την ανάμνηση της γνωριμίας
αυτής. Μέχρι τη στιγμή που έλαβα τα «Ηθικά» του Αριστοτέλους και τον
«Στρατηγικό» του Ονησάνδρου, που είχατε την ευγένεια να μου αποστείλετε και για
τα οποία Σας παρακαλώ να δεχθείτε τις ευχαριστίες μου, είχα δει μόνον την
έκδοσή Σας των «Βίων» τουΠλουτάρχου. Τους ανέγνωσα και ωφελήθηκα πολύ από τα
αξιόλογα «Σχόλιά» Σας, πιστεύω δε ότι με τη βοήθεια μερικών λέξεων από ένα
λεξικό της Νεοελληνικής θα μπορούσα να διαβάσω και τούς πατριωτικούς Σας λόγους
προς τους συμπατριώτες Σας.
Ασφαλώς έχετε αρχίσει από την ορθή πλευρά την προσπάθειά
Σας να τους προετοιμάσετε για τον μεγάλο σκοπό για τον οποίο αγωνίζονται τώρα,
εξυψώνοντας δηλαδή το μορφωτικό τους επίπεδο και καθιστώντας τους ικανούς για
να αυτοδιοικηθούν. Γι' αυτή Σας την προσπάθεια θα Σας οφείλουν αιώνιες τιμές.
Τίποτε δεν παρέχει περισσότερες πιθανότητες για την προαγωγή του αντικειμενικού
αυτού σκοπού από μία μελέτη των λαμπρών προτύπων της επιστήμης που άφησαν ως
κληρονομιά οι πρόγονοί Σας. Σε αυτούς όλοι εμείς οφείλουμε τα φώτα που αρχικώς
μας οδήγησαν για να βγούμε από το γοτθικό σκοτάδι.
Κανένας λαός δεν αισθάνεται ζωηρότερη συμπάθεια από Εμάς
για τα δεινά από τα οποία υποφέρουν οι συμπατριώτες Σας. Κανένας δεν απευθύνει
στον Θεό πιο θερμές και πιο ειλικρινείς παρακλήσεις για την επιτυχία των σκοπών
τους. Και πραγματικά, τίποτε δεν θα μπορούσε να σταματήσει τη φιλελεύθερη
νεολαία μας από το να συμμετάσχει με κάποιον τρόπο στον ιερό αυτόν αγώνα, εκτός
από την κεφαλαιώδη αρχή της κυβερνήσεώς μας περί αποχής από τις έριδες της
Ευρώπης.
Εμείς, που κατέχουμε τα συνδυασμένα αγαθά της ελευθερίας
και της τάξεως, επιθυμούμε το ίδιο και για τις άλλες χώρες και ιδιαιτέρως για
τη δική Σας, η οποία πρώτη από τα πολιτισμένα έθνη του κόσμου παρουσίασε
παραδείγματα του πώς πρέπει να είναι ο άνθρωπος.
Βεβαίως δεν θέλω να ισχυριστώ με αυτό ότι οι μορφές του
πολιτεύματος που ήταν κατάλληλες για την εποχή και τον τόπο των προγόνων Σας θα
μπορούσαν να εφαρμοστούν ή έστω να αντιγραφούν σήμερα, αν και θα ήταν αρκετά
φυσικό να είναι οι συμπατριώτες Σας ευμενώς διακείμενοι προς αυτές. Σήμερα το
παγκόσμιο γίγνεσθαι έχει αλλάξει σε τέτοιον βαθμό ώστε να είναι πρακτικώς
ανεφάρμοστα τα συστήματα των προγόνων Σας. Το πολίτευμα των Αθηνών,
παραδείγματος χάριν, ήταν μία μορφή διακυβερνήσεως του λαού μίας πόλεως, που
νομοθετούσε για όλη την επικράτεια που είχε υπό τον έλεγχό της. Το πολίτευμα
της Λακεδαίμονος ήταν ένα πολίτευμα στρατοκρατών καλογήρων, που εξουσίαζαν τη
χαμηλή τάξη η οποία ήταν το αντικείμενο της πιο ακατονόμαστης δουλείας.
Στη σημερινή εποχή επικρατούν άλλες αρχές. Η ισότητα
μεταξύ των ανθρώπων και η ατομική ευδαιμονία αναγνωρίζονται τώρα ως οι μόνοι
νόμιμοι αντικειμενικοί σκοποί μίας κυβερνήσεως. Επιπλέον, οι σύγχρονοι καιροί
παρέχουν το αξιόλογο πλεονέκτημα ότι έχουν ανακαλύψει τη μόνημέθοδο χάρη στην
οποία τα δικαιώματα αυτά μπορούν να διασφαλισθούν, με άλλα λόγια την κυβέρνηση
από τον λαό, που ενεργεί όχι αυτοπροσώπως αλλά μέσω εκλεγμένων (από τον ίδιο)
αντιπροσώπων, δηλαδή από κάθε άνδρα ενήλικο και διανοητικώς υγιή που συμβάλλει
είτε με το πορτοφόλι του, είτε αυτοπροσώπως στην αντιμετώπιση των αναγκών της
χώρας του. Το μικρό και ατελές μείγμα της αντιπροσωπευτικής διακυβερνήσεως στην
Αγγλία, μολονότι παρεμποδίζεται στη λειτουργία του από άλλους τομείς της
διοικήσεως, αριστοκρατικούς και κληρονομικούς, δείχνει εντούτοις τη δύναμη που
έχει το αντιπροσωπευτικό σύστημα για τη βελτίωση της θέσεως του ανθρώπου.
Στη δική μας χώρα ο λαός είναι εκείνος που εκλέγει τους
λειτουργούς για όλους τους κλάδους της διοικήσεως, εκτός από το δικαστικό Σώμα
για του οποίου τον επιστημονικό καταρτισμό και τα προσόντα ο λαός δεν είναι ο
κατάλληλος κριτής. Εν τούτοις, ακόμη και σε αυτόν τον τομέα, ζητούμε από ένα
ορκωτό δικαστήριο αποτελούμενο από αντιπροσώπους του λαού να αποφασίσει
σχετικώς με αμφισβητούμενα γεγονότα, γιατί οι ένορκοι που προέρχονται από τον
λαό είναι αρμόδιοι για την εξακρίβωση των γεγονότων αφήνοντας έτσι όσο το
δυνατόν λιγότερα σημεία, δηλαδή μονάχα τις τεχνικές λεπτομέρειες του νόμου,
στην κρίση των δικαστών.
Και είναι αλήθεια ότι ο λαός, ιδίως όταν τυγχάνει κάποιας
μορφώσεως, αποτελεί τον μόνον ασφαλή και τίμιο θεματοφύλακα των δικαιωμάτων του
συνόλου και γι' αυτό πρέπει να αντιπροσωπεύεται στη διοίκηση των κοινών και σε
κάθε λειτουργία για την οποία έχει τα απαιτούμενα προσόντα. Σε ορισμένες
περιπτώσεις ο λαός τυχαίως θα σφάλλει, ουδέποτε όμως θα διαπράξει ένα λάθος εκ
προθέσεως και με τον συστηματικό και επίμονο σκοπό να ανατρέψει τους ελεύθερους
θεσμούς της κυβερνήσεως. Αντιθέτως, τα κληρονομικά σώματα που είναι μόνιμα, καθώς
η σύνθεσή τους δεν μεταβάλλεται, πάντα φροντίζουν για τα δικά τους ιδιαίτερα
συμφέροντα και επωφελούνται κάθε ευκαιρίας να προάγουν τα προνόμια της τάξεώς
τους και να καταπατήσουν τα ατομικά δικαιώματα.
Μαθαίνουμε από τις εφημερίδες ότι κάποια μορφή
διακυβερνήσεως έχει εγκαθιδρυθεί στη χώρα Σας, δίχως όμως να πληροφορηθούμε
ποίας ακριβώς φύσεως είναι. Αυτό ασφαλώς είναι αναγκαίο για τον χειρισμό των
πολιτικών υποθέσεων. Φαντάζομαι όμως ότι η κυβέρνηση αυτή θα έχει προσωρινό
χαρακτήρα, γιατί ένα μόνιμο Σύνταγμα πρέπει να είναι αποτέλεσμα ωρίμου και
κατασταλαγμένης σκέψεως, διαρκούς ερεύνης και μακρών συζητήσεων.
Η έκταση της δικής μας χώρας είναι τόσο μεγάλη και η
προηγουμένη διαίρεσή της σε ξεχωριστές πολιτείες είχε γίνει κατά τέτοιον τρόπο,
ώστε σκεφθήκαμε ότι θα ήταν καλύτερο να γίνουμε συνομοσπονδία μόνον εις ό,τι
αφορά τις εξωτερικές υποθέσεις. Κάθε πολιτεία διατήρησε την αυτονομία της στα
εσωτερικά ζητήματα, γιατί εκρίθη ότι είναι πιο κατάλληλη να τα διαχειρισθεί
προς το συμφέρον των πολιτών της, από μία κεντρική κυβέρνηση της οποίας η έδρα
θα ήταν σε μεγάλη απόσταση από ορισμένους πολίτες της και η οποία ελάχιστα θα
μπορούσε να γνωρίζει τα ιδιαίτερα τοπικά ζητήματα των διαφόρων τμημάτων της
χώρας.
Φρονώ όμως ότι η έκταση της δικής Σας χώρας που ενδέχεται
να ελευθερωθεί από τους Τούρκους, δεν θα είναι τόσο μεγάλη ώστε να μην μπορεί
να υπαχθεί υπό μία και μόνη κυβέρνηση και ότι συνεπώς μάλλον τα Συντάγματα των
διαφόρων πολιτειών, παρά το Σύνταγμα της ομοσπονδιακής μας κυβερνήσεως θα
έπρεπε να αποτελέσουν τη βάση που θα ταίριαζε καλύτερα στην περίπτωσή Σας.
Σήμερα υπάρχουν στη χώρα μας συνολικά είκοσι τέσσερεις
ξεχωριστές πολιτείες, εκ των οποίων ουδεμία καταλαμβάνει έκταση μικρότερη από
τον δικό Σας Μωρηά και που πολλές τους είναι μεγαλύτερες από ολόκληρη την
Ελλάδα. Κάθε μία από τις πολιτείες αυτές έχει Σύνταγμα που το συνέταξαν οι
κάτοικοί της αποκλειστικώς δι' αυτήν, χωρίς όμως, σε κανένα σημείο του, το
Σύνταγμα αυτό να αντιστρατεύεται την αρμοδιότητα της κεντρικής ομοσπονδιακής
κυβερνήσεως εις ό,τι αφορά τους τομείς Στρατιωτικών και Εξωτερικών.
Τα συνταγματικά αυτά κείμενα είναι τυπωμένα και
κυκλοφορούν ελεύθερα. Γι' αυτό θα προβώ σε μερικές σύντομες παρατηρήσεις,
κυρίως σε σχέση με όσες από τις διατάξεις δεν έχουν ανταποκριθεί στις
προσδοκίες μας ή με όσες διαφέρουν από πολιτεία σε πολιτεία, με αποτέλεσμα να
εναπόκειται στην κρίση του καθενός να εκτιμήσει ποιες είναι οι καλύτερες. Θα
βρείτε πολλά θετικά στοιχεία σε όλα τα Συντάγματα, κανένα τούς όμως δεν θα Σας
ικανοποιήσει απόλυτα.Πράγματι, είναι τόσο διαφορετικές οι συνθήκες, οι
προκαταλήψεις οι προτιμήσεις και οι συνήθειες των διαφόρων εθνών του κόσμου,
ώστε κανενός το Σύνταγμα να μην μπορεί να εφαρμοσθεί σε όλα του τα σημεία σε
οποιαδήποτε άλλη χώρα. Μία σώφρων επιλογή των άρθρων εκείνων κάθε Συντάγματος
που είναι κατάλληλα για να εφαρμοστούν σε άλλη χώρα είναι το μόνο που θαέπρεπε
να αποπειραθεί ό ποιος σκέπτεται με σύνεση. Αυτό θα καταδειχθεί από μία εξέταση
μερικών μερών των διαφόρων μας Συνταγμάτων.
Εκτελεστική εξουσία
Οι εκτελεστικοί μας άρχοντες εκλέγονται από τον λαό για
περίοδο ενός, δύο, τριών ή τεσσάρων ετών και καλούνται «Κυβερνήτες» ή
«Πρόεδροι». Έχουν δε το δικαίωμα επανεκλογής για δεύτερη φορά ή ύστερα από
ορισμένη περίοδο υπηρεσίας, εάν τύχουν της λαϊκής επιδοκιμασίας. Θα μπορούσε
και ο δικός σας ηγέτης να είναι αιρετός; Ή μήπως η θέση σας μεταξύ των
εμπολέμων κρατών της Ευρώπης απαιτεί έναν μόνιμο αρχηγό; Ασφαλώς θα έχετε έναν
μόνον Ανώτατο 'Αρχοντα. Γιατί αν η πείρα έχει διδάξει ποτέ μία αλήθεια, αυτή
είναι ότι εκεί όπου η ανώτατη εξουσία ασκείται από περισσότερα του ενός άτομα
δημιουργούνται αντιμαχόμενες φατρίες, που διασπούν το έθνος, μειώνουν την
ενεργητικότητα του και το υποχρεώνουν να συσπειρωθεί υπό μία ηγεσία, που
συνήθως εκμεταλλεύεται την εξουσία.
Νομίζω ότι εμείς στην Αμερική έχουμε βρει τον ευτυχέστερο
από κάθε άλλον τρόπο για την ανάδειξη της εκτελεστικής μάς εξουσίας. Ο τρόπος
αυτός διευκολύνει και βοηθάει τον Πρόεδρό μας, επιτρέποντάς του να επιλέγει ο
ίδιος τους υπουργούς των Εξωτερικών, των Οικονομικών, των Στρατιωτικών και των
Ναυτικών, με τους οποίους μπορεί να συσκέπτεται, είτε ξεχωριστά είτε με όλους
ταυτοχρόνως, να θεραπεύει και να εξομαλύνει τις διαφορές που ενδέχεται να
έχουν, υιοθετώντας ή ελέγχοντας τις γνώμες τους κατά τη βούλησή του.
Έτσι το έθνος απαλλάσσεται από τα δεινά μίας διχασμένης
βουλήσεως και εξασφαλίζεται μία σταθερή πρόοδος στη συστηματική πορεία που ο
Πρόεδρος μπορεί να έχει χαράξει για τη διοίκηση της χώρας.
Νομοθετική εξουσία
Τα νομοθετικά μας σώματα αποτελούνται από τη Γερουσία και
τη Βουλή των Αντιπροσώπων, τα μέλη των οποίων εκλέγονται κατά διαφορετικούς
τρόπους και για διαφορετικές χρονικές περιόδους. Σε ορισμένες δε πολιτείες
υπάγονται στην αρνησικυρία του ανώτατου εκτελεστικού άρχοντος. Μολαταύτα, προς
αποφυγή κάθε περισπασμού για την προβολή αξιώσεων υπεροχής του ενός νομοθετικού
σώματος έναντι του άλλου, καθώς και προς αποτροπή της πιθανότητας εξελίξεως
οιουδήποτε εκ των δύο σωμάτων σε μία προνομιούχο τάξη, θα ήταν ίσως καλύτερο να
εκλέγετο ταυτοχρόνως και με τον ίδιο τρόπο ένα σώμα με επαρκή αριθμό μελών, που
να διαιρείται με κλήρο σε δύο ξεχωριστά κοινοβούλια. Τα τελευταία θα
λειτουργούν τόσο ανεξάρτητα όσο λειτουργούν τα δύο νομοθετικά σώματα στην
Αγγλία ή όπως στις δικές μας (πολιτειακές) κυβερνήσεις. Τα μέλη τους θα εναλλάσσονται
και (οι θέσεις) θα ανακατανέμονται με κλήρο, μία φορά την εβδομάδα ή το
δεκαπενθήμερο. Αυτή η μέθοδος:
θα παρείχε το πλεονέκτημα του χρόνου και της ξεχωριστής
συζητήσεως των διαφόρων ζητημάτων,
θα αποσοβούσε την ψήφιση νόμων δια βοής,
θα κατέρριπτε τις σκευωρίες και τις μηχανορραφίες,
θα περιόριζε την επιρροή που ένας λαοφιλής δημαγωγός θα
μπορούσε να εξασκήσει ανά πάσα στιγμή σε ένα από τα δύο νομοθετικά σώματα και
θα καθιστούσε αδύνατες τις διαμάχες μεταξύ των δύο
νομοθετικών σωμάτων, οι οποίες συχνά παρεμποδίζουν σε μεγάλο βαθμό την ομαλή
τους λειτουργία.
Δικαστική εξουσία
Οι διάφορες πολιτείες έχουν καθορίσει με δικό τους τρόπο
η καθεμιά τα ζητήματα της θητείας των δικαστικών λειτουργών. Μερικές διορίζουν
τους δικαστές για ορισμένη χρονική περίοδο. 'Αλλες τους διατηρούν στις θέσεις
τους για όσο διάστημα αυτοί ασκούν με ικανοποιητικό τρόπο τα καθήκοντά τους.
Αυτό καθορίζεται από την καταφατική ψήφο των δύο τρίτων των μελών των δύο
νομοθετικών σωμάτων. Στην Αγγλία αρκεί η πλειοψηφία σε ένα μόνον νομοθετικό
σώμα για να απαλλαγεί των καθηκόντων του ένας δικαστικός λειτουργός. Η πρώτη
μέθοδος αποτελεί πρακτική και εφαρμόσιμη θεραπεία. Η δεύτερη όχι. Με τη
συνδρομή των φίλων και όσων συνδέονται με τον υπό κατηγορία λειτουργό, με την
επίδραση προσωπικών και κομματικών παθών και με τις ανθρώπινες συμπάθειες,
είναι πάντοτε δυνατόν να βρεθούν τα μέσα εκείνα χάρις στα οποία θα επηρεασθεί
το ένα τρίτο των μελών του ενός ή του άλλου νομοθετικού σώματος, προκειμένου να
εξασφαλισθεί η ατιμωρησία των υπό κατηγορία λειτουργών. Ως εκ τούτου αυτοί θα
παραμείνουν στη θέση τους εφ' όρου ζωής.
Ο πρώτος τρόπος είναι ο καλύτερος, δηλαδή ο διορισμός των
δικαστών για συγκεκριμένη θητεία, με τη δυνατότητα επαναδιορισμού εάν η διαγωγή
τους τύχει της εγκρίσεως των νομοθετικών σωμάτων. Όταν τέθηκαν σε ισχύ τα
Συντάγματά μας, τα δικαστικά μας σώματα υποτίθεται ότι ήταν οι πιο αδύνατες και
οι πιο ακίνδυνες υπηρεσίες της διοικήσεως της χώρας μας. Σύντομα όμως η πείρα
απέδειξε πως τα σώματα αυτά επρόκειτο να καταστούν τα πλέον επικίνδυνα, επειδή
η ανεπάρκεια των προβλεπόμενων μέσων για την απομάκρυνση των δικαστικών
λειτουργών τους καθιστούσε ανεύθυνους στην άσκηση των καθηκόντων τους. Επιπλέον
οι αποφάσεις τους, που φαινομενικώς αφορούν μόνο μεμονωμένους διαδίκους, ισχύουν
σιωπηρώς και χωρίς να τις αντιληφθεί μάλλον η κοινή γνώμη. Κατ' αυτόν τον τρόπο
δημιουργείται δεδικασμένο και κωδικοποιούνται σε μόνιμους νόμους, που
υπονομεύουν σιγά-σιγά τα θεμέλια του Συντάγματος και επιφέρουν εμπράκτως
αλλαγές χωρίς να έχει γίνει αντιληπτό ότι το αόρατο αυτό σκουλήκι έχει εργαστεί
τόσο δραστήρια για να καταφάγει την ουσία.
Η αλήθεια είναι ότι από τη φύση του ο άνθρωπος δεν είναι
φτιαγμένος ούτως ώστε να μπορεί κανείς να τον εμπιστευθεί εσαεί, πολλώ δε
μάλλον όταν είναι βέβαιος ότι δεν θα λογοδοτήσει για τις πράξεις του.
Τα Συντάγματα μερικών πολιτειών επιβάλλουν στις τοπικές
κυβερνήσεις να λαμβάνουν την κατάλληλη πρόνοια για τη δημόσια εκπαίδευση, η
οποία διαιρείται σε τρεις βαθμίδες:
την πρωτοβάθμια, στην οποία κάθε παιδί (αγόρι και
κορίτσι) διδάσκεται ανάγνωση, γραφή και στοιχειώδη αριθμητική.
τη δευτεροβάθμια (σχολαρχεία), στην οποία παρέχεται
τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση για τα παιδιά των μελών της μεσαίας
τάξεως. Αυτά διδάσκονται, παραδείγματος χάριν, γραμματική, γενική ιστορία,
λογάριθμους επίπεδη τριγωνομετρία, καταμέτρηση, χειρισμό της υδρογείου σφαίρας,
στοιχεία ναυσιπλοΐας, αρχές των μηχανικών επιστημών, στοιχεία φυσικής,
φιλοσοφίας και, ως προετοιμασία για το πανεπιστήμιο, (αρχαία) ελληνικά και
λατινικά.
την πανεπιστημιακή, όπου οι προαναφερθείσες και όλες οι
άλλες χρήσιμες επιστήμες διδάσκονται στον ανώτατο βαθμό. Οι δαπάνες των
ιδρυμάτων αυτών καταβάλλονται εν μέρει από το Δημόσιο και εν μέρει από τα άτομα
που ωφελούνται από αυτά.
Αλλά οποιοδήποτε και αν είναι το Σύνταγμα, πρέπει να
λαμβάνεται μεγάλη φροντίδα ώστε να προβλέπεται η τροποποίηση ή η αναθεώρησή του
όταν η πείρα ή η αλλαγή των συνθηκών θα έχουν αποδείξει ότι οποιοδήποτε τμήμα
του δεν αποβλέπει στο καλό του έθνους. Σε μερικές από τις πολιτείες μας απαιτείται
μία νέα εξουσιοδότηση από ολόκληρο τον λαό, που θα πρέπει να εκφρασθεί μέσω
αντιπροσώπων του, εκλεγμένων αποκλειστικά για τον σκοπό αυτόν και συνερχομένων
σε ειδική συνέλευση. Αυτός ο τρόπος θεωρείται πολύ δύσκολος για τη θεραπεία των
ατελειών που η πείρα αποδεικνύει ότι αναπτύσσονται με τον καιρό σε έναν
οργανισμό τέτοιας σπουδαιότητας. Ασφαλώς απαιτείται μεγαλύτερη ευχέρεια για την
τροποποίηση των διατάξεων του Συντάγματος, ώστε να είναι δυνατή η εφαρμογή του
σύμφωνα με τις εκάστοτε υφιστάμενες συνθήκες και αναλόγως των αλλαγών οι οποίες
συνεχώς εισάγονται.
Στην Αγγλία το Σύνταγμα μπορεί να τροποποιηθεί με μία
απλή πράξη του νομοθετικού σώματος -και αυτό επιφέρει την ουσιαστική ανυπαρξία
του Συντάγματος. Σε μερικές από τις δικές μας πολιτείες μία πράξη που έχει
ψηφισθεί από δύο νομοθετικά σώματα, εκλεγμένα από τον λαό σε διαφορετικές και
αλληλοδιάδοχες εκλογές, είναι αρκετή για να μεταβάλει μία διάταξη του
Συντάγματος. Εφ' όσον ο τρόπος αυτός μπορεί να γίνει περισσότερο ή λιγότερο
εύκολος με τη διάταξη η οποία προβλέπει ότι η έγκριση της τροποποιήσεως θα
προέρχεται από περισσότερα νομοθετικά σώματα (με την πρόβλεψη της ύπαρξης
επαρκούς και ασφαλούς βαθμού δυσκολίας), είναι φανερό ότι αποτελεί την καλύτερη
αρχή για την εφαρμογή των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων.
Όπως προανέφερα, τα Συντάγματα των διαφόρων πολιτειών μας
έχουν μεγαλύτερες ή μικρότερες διαφορές σε ορισμένα σημεία τους. Εντούτοις όλα
διέπονται από κάποιες γενικές αρχές οι οποίες θεωρούνται απαραίτητες για την
προστασία της ζωής, της ελευθερίας, της ιδιοκτησίας και της ασφάλειας του
πολίτη, δηλαδή:
Ανεξιθρησκία, περιοριζόμενη μόνον εις ό,τι αφορά πράξεις
που καταπατούν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των άλλων.
Προσωπική ελευθερία, που εξασφαλίζει κάθε πρόσωπο από
φυλάκιση ή άλλο σωματικό περιορισμό, πέραν των προβλεπομένων από τους νόμους
του κράτους. Αυτό πραγματοποιείται με τον γνωστό νόμο του Habeas Corpus.
Εκδίκαση των υποθέσεων από μεικτά ορκωτά δικαστήρια για
την καλύτερη δυνατή εξασφάλιση της προσωπικότητος, της ιδιοκτησίας και της
φήμης κάθε ατόμου.
Διασφάλιση του αποκλειστικού δικαιώματος των αντιπροσώπων
του λαού να νομοθετούν και να ρυθμίζουν τα ζητήματα φορολογίας.
Ελευθερία του Τύπου, που υπόκειται σε υποχρέωση
αποζημιώσεως μόνον σε περίπτωση προσβολής της προσωπικότητας. (Ο Τύπος) αποτελεί
τον φοβερό επικριτή των δημοσίων λειτουργών τους οποίους εγκαλεί ενώπιον του
«δικαστηρίου» της κοινής γνώμης. Επιφέρει δε μεταρρυθμίσεις με ειρηνικά μέσα,
οι οποίες σε διαφορετική περίπτωση θα μπορούσαν να συντελεστούν μόνον με
επανάσταση. Επίσης, είναι το καλύτερο όργανο για την πνευματική εξύψωση του
ατόμου και για την πρόοδό του ως λογικού, ηθικού και κοινωνικού όντος.
Αγαπητέ Κύριε,
Κατά τον τρόπο αυτόν (νομίζω ότι) ικανοποίησα την
παράκλησή Σας και Σας κατέστησα κοινωνό ορισμένων σκέψεων μου σχετικώς με το
ζήτημα της διακυβερνήσεως ενός έθνους. Οι σκέψεις αυτές είναι το απαύγασμα των
παρατηρήσεων και των στοχασμών ενός ανθρώπου ογδόντα ετών, που έχει περάσει
πενήντα χρόνια δοκιμασίας και δυσκολιών υπηρετώντας τη χώρα του από διάφορες
θέσεις. Μολοταύτα, οι σκέψεις αυτές δεν αποτελούν παρά τα σχέδια που θα
συμπληρώσετε Εσείς και που θα τα προσαρμόσετε στις συνήθειες και στις συνθήκες
των συμπατριωτών Σας.
Σε περίπτωση κατά την οποία θα Σας παράσχουν έστω και μία
μόνον ιδέα που θα μπορεί να τους χρησιμεύσει, θα το θεωρήσω απότιση φόρου τιμής
στα πνεύματα του Ομήρου, τουΔημοσθένους και του λαμπρού αστερισμού των σοφών
και ηρώων, που το αίμα τους ακόμη εξακολουθεί να τρέχει στις φλέβες Σας και που
οι αρετές τους παραμένουν ακόμη σαν ένα βαρύ χρέος πάνω στους ώμους των
σημερινών και των μελλοντικών φυλών της ανθρωπότητας.
Και ενώ απευθύνω στον ουρανό τις θερμότερες ικεσίες για
να επανακτήσουν οι συμπατριώτες Σας την ελευθερία και την επιστήμη των προγόνων
τους, επιτρέψτε μου να Σας προσφέρω τη διαβεβαίωση της εγκαρδίου εκτιμήσεως και
του υψηλού σεβασμού που τρέφω για Εσάς προσωπικώς.
__________
