Μαρία Κοκκίνου #rip

 

Για τη Μαρία Κοκκίνου ήδη γράφονται πολλά.

Πλάι στα επιφανή έργα της, όπως το Μουσείο Μπενάκη, είναι και το εξοχικό που έχω με τις αδελφές μου στον Πλάτανο της Αχαΐας το οποίο, μέσα στους τέσσερις πέτρινους τοίχους παλιού σπιτιού, ανακαίνισαν και δημιούργησαν με τον Ανδρέα Κούρκουλα.

Πολλά θα γραφτούν, πολλοί θα τη θυμούνται. Μα πάνω από τη φαντασία και το λαμπρό μυαλό της, τη διακριτικότητα, τη ζεστή ομορφιά της και το αστραφτερό χαμόγελο, αυτό που μένει σ’ εμάς που τη γνωρίσαμε είναι η σπάνια λεπτότητά της. 

 #rip Μαρία αγαπημένη, 

Καλό ταξίδι!

______________________

iefimerida

Μαρία Ανέστη

Η αρχιτεκτονική κοινότητα συγκλονισμένη άκουσε το μεσημέρι της Κυριακής την είδηση του θανάτου της Μαρίας Κοκκίνου. Μια απώλεια που άμεσα αφορά στο αστικό τοπίο, στη συλλογική μας πρόσληψη της πόλης, ακόμα και για όσους δεν είχαν ακούσει ποτέ το όνομά της.

Εχεις πολλούς λόγους να μην προσπεράσεις μια είδηση που φέρει τον τίτλο «έφυγε από τη ζωή η αρχιτεκτόνισσα Μαρία Κοκκίνου». Πολλούς και μάλιστα αυστηρά προσωπικούς. Είτε γνώριζες το όνομά της, είτε όχι, είναι σχεδόν σίγουρο ότι φέρεις στη ζωή σου, στο βλέμμα σου, στην οπτική σου μνήμη κάτι δικό της που πλέον είναι δικό σου, μέρος της εικονογραφίας σου και της προσωπικής σου αφήγησης στην πόλη.

Σκέψου: Το ντυμένο με κόκκινο μάρμαρο από το Ιράν -που μοιάζει με παλαιωμένο ξύλο- Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς, ένα ολόκληρο τετράγωνο στον ιστορικό βιομηχανικό δρόμο που ενώνει την Αθήνα με τον Πειραιά. 

Νύχτα, στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη

To Moυσείο που έζησες και ζεις στην αγκαλιά του

Οι περιπτώσεις είναι δυο: είτε το γνωρίζεις ως σημάδι στην πόλη, ως τοπόσημο, με τα γλυπτά του Takis να γυρίζουν με τη φορά του ανέμου και το βλέμμα σου στο φανάρι να τρυπά τη μεγάλη διαφάνεια και να φτάνει ως το αίθριό του. Είτε -και εδώ η έννοια της απώλειας γίνεται ακόμα πιο προσωπική- έχεις επισκεφθεί το Μουσείο Μπενάκη. Είσαι από τα εκατομμύρια των πολιτών που βρέθηκαν μέσα στις αίθουσές του για να δουν κάποιες εκθέσεις -από αυτές του Τσαρούχη, ή του Μόραλη, ως του ΔΕΣΤΕ, της Μαρίνα Αμπράμοβιτς, της Μικράς Ασίας. Από αυτούς που έκατσαν στο αίθριο και κάπως μαγεμένοι είδαν την ροή των ανθρώπων που ανεβαίνουν και κατεβαίνουν την μεγάλη ράμπα του μουσείου, σαν μια διαρκή περφόρμανς όπου ο πολίτης γίνεται το  έκθεμα.

Και στις δυο περιπτώσεις, η Μαρία Κοκκίνου αποτελεί μέρος της μήτρας που γέννησε αυτού που βιώθηκε και βιώνεται στην πόλη, αφού μαζί με τον σύζυγό της και σύντροφό της από τις σπουδές στο ΕΜΠ Ανδρέα Κούρκουλα είναι η αρχιτεκτόνισσα που δημιούργησε το Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς. «Ένα κτήριο αγκαλιά» μου λέει συγκλονισμένος από την είδηση του θανάτου της ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Γιώργος Μαγγίνης. Δεν μπορεί να πει πολλά. Κανένας από αυτούς που την γνώρισαν δεν μπορούν να αρθρώσουν πολλά αφού η απώλειά της είναι δραματική για όσους συνεργάστηκαν μαζί της και κυρίως για την αρχιτεκτονική κοινότητα της Ελλάδας. «Αυτό που μπορώ να πω ότι αν το Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς αγαπήθηκε τόσο, αυτό οφείλεται κατά πολύ στην αρχιτεκτονική του, στη Μαρία και τον Ανδρέα».

To χαρακτηριστικό κόκκινο μάρμαρο τoy Μουσείου Μπενάκη

Η φροντίδα της στην οικία Πάτρικ Λι Φέρμορ

Η Μαρία και ο Ανδρέας. Η Κοκκίνου που αντιπαθούσε της συνεντεύξεις, έκανε σπανιότατα ομιλίες, ελάχιστες φωτογραφίες της κυκλοφορούν. Ο Κούρκουλας που αναγκαστικά πήρε πάνω του μεγάλο μέρος της δημόσιας επικοινωνίας των έργων τους -με εξαίρεση τα κείμενά που τα συνυπέγραφαν. Ένα από τα τελευταία μεγάλα έργα που επιμελήθηκε, συντόνισε, αγάπησε ήταν η αποκατάσταση της οικίας του Πάτρικ Λι Φέρμορ στην Καρδαμύλη/Η Μαρία Κοκκίνου αυτή που έκανε όλο τον συντονισμό για λογαριασμό του γραφείο τους, αν και ποτέ δεν εμφανίστηκε να μιλήσει στην παρουσίαση του στους δημοσιογράφους.

Ηταν πάντα η Μαρία Κοκκίνου όχι η Μαρία Κούρκουλα, όσο και αν επέλεξε να βρίσκεται μακριά από τα φώτα. Οσο και αν οι φωτογραφίες που σήμερα συνοδεύουν την είδηση του θανάτου της, είναι οι κροπαρισμένες από την περίφημη ασπρόμαυρη φωτογραφία του ζευγαριού που κοιτάζεται γελώντας. Η Μαρία, αποσπάστηκε.

Αρχιτεκτονικά σχηματοποιήθηκε και καθορίστηκε ταυτόχρονα με τον Ανδρέα Κούρκουλα ήδη από τις σπουδές τους στο Πολυτεχνείο, στη συνέχεια στις σπουδές στο Λονδίνο και αμέσως μετά με τη δημιουργία του γραφείου τους στην Αθήνα το 1987. Ακριβώς 35 χρόνια λειτουργίας με πλήθος έργων: το Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς, το κτίριο Shop and Trade λίγα μέτρα παραπέρα στην Πειραιώς, το κτίριο Folli Follie στον Αγιο Στέφανο, του Cosmote στην Παιανία, μέρος της πλατείας της Νέας Σμύρνης, το νέο ξενοδοχείο Moxy City Athens Hotel και τόσα άλλα. Με έδρα πια τον Λυκαβηττό, το πιο αγαπημένο τους σημείο στην Αθήνα, ίσως γιατί πάνω στο λόφο έχουν μια πανοπτική θέα στο τοπίο και τους κατοίκους του.

Στο σαλόνι της οικίας Πάτρικ Λι Φέρμορ

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και η αρχιτεκτονική

Δεν ήταν όμως τα μεγάλα πρότζεκτ, τα δημόσια κτίρια, οι οικοδομικές προκλήσεις όπου όλα τα μέσα ήταν διαθέσιμα αυτά με τα οποία μόνο ασχολήθηκε. Σαν δερβίσης στροβιλίζεσαι στο αίθριο του 8.500 τ.μ. κτίριο του Μουσείου Μπενάκη στο Πειραιώς, με την υφή της τελετουργικής εμπειρίας μπαίνεις και στα μόλις 130 τ.μ. της γκαλερί Καλφαγιάν στον οδό Χάριτος. Ενας χώρος μικροσκοπικός που επιχειρεί μια έξοδο, σαν να βγάζει το κεφάλι έξω στον δρόμο, στον δημόσιο χώρο.

Ναι, την ενοχλούσε την Μαρία Κοκκίνου το γεγονός ότι στην Ελλάδα το όνομα του αρχιτέκτονα δεν ενδιαφέρει και τόσο, ότι η πολιτεία δεν έχει στην αρχιτεκτονική την θέση που της αξίζει. Ότι δεν δίνεται η σημασία που πρέπει στην έννοια του δημόσιου κτιρίου. Με έκπληξη διάβασα στη συνέντευξη που έδωσε πριν τρία χρόνια στην Εφη Φαλίδα, στα Νέα, να λέει κάτι που πάει εντελώς κόντρα στην κυρίαρχη αντίληψη, στο κυρίαρχο μότο ότι «ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κατέστρεψε την Ελλάδα με την αντιπαροχή». Η Μαρία Κοκκίνου λέει «μόλις πρόσφατα λοιπόν συνειδητοποίησα ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν ο τελευταίος Ελληνας πολιτικός με όραμα, ανοιχτόμυαλος, που τον ενδιέφερε η αρχιτεκτονική. Βλέπουμε το έργο της πολιτικής του: το Χίλτον, τις παραλίες της Αττικής. Εκείνος έβαλε στον ΕΟΤ τον Αρη Κωνσταντινίδη, τον πιο σημαντικό αρχιτέκτονα εκείνης της εποχής.»

Πετρόν αρμέ...

Στις ελάχιστες -δυο εντόπισα- διαλέξεις της που υπάρχουν στο διαδίκτυο, άκουσα μια γυναίκα που δεν είχε χειμαρρώδη λόγο, που κάποιες στιγμές μπορεί να κόμπιαζε, μία αίσθηση ότι δεν είναι το καλύτερό της να βρίσκεται μπροστά από μία γιγαντοοθόνη, πίσω από ένα μικρόφωνο. Όμως ο τρόπος σκέψης της, οι λέξεις της, είχαν το συντακτικό των μαθηματικών των διαποτισμένων από την ποίηση της εμπειρίας των υλικών και του τοπίου.

«Πετρόν Αρμέ» ήταν ο τίτλος μιας ομιλίας. Συνέκρινε το -ίσως πιο αγαπημένο της- σπίτι που δημιούργησε στην Κέα με το «κινηματογραφικό» Shop and Trade στην οδό Πειραιώς. «Το μπετόν αποθεώθηκε από τους αρχιτέκτονες του 20 αιώνα αν και μισήθηκε από τους πολίτες», λέει. «Είναι μια γκρι ζύμη με νερό που η εξάτμιση του νερού το σταθεροποιεί και όπως κάνει ζύμη δίνει φόρμα, υφή και χαρακτήρα».