Η καπετάνισσα Δόμνα Βισβίζη

Για την καπετάνισσα  Δόμνα Βισβίζη, μια μεγάλη αγωνίστρια του αγώνα του '21

 από

Πολιτιστική Εταιρεία Πανόραμα

Από την Εγκλείστρα του 2020 (μποτίλια στο πέλαγος 4). Αχ! Καλή μου Δόμνα! Μόνη και σήμερα, αφού πια δεν σουλατσέρνει ο κόσμος για να σου ρίξει κάποιος έστω μια φευγαλέα ματιά. Η πιο μεγάλη ερημιά είναι εκεί στο αθηναϊκό Πεδίο του Άρεως, όπου έχουν στηθεί 21 προτομές και γλυπτά στην Οδό των Αγωνιστών. Είσαι κι εσύ ανάμεσά τους. Αλλά είσαι ολομόναχη, όπως τότε στα πέλαγα, όταν τον Ιούλιο του 1822 σκοτώθηκε ο καπετάν Αντώνης κι άρπαξες εσύ το τιμόνι της «Καλομοίρας» για να συνεχίσεις τον αγώνα στο Αιγαίο. Μια Θρακιώτισσα χήρα με πέντε παιδιά και μ’ ένα μπρίκι που το ζήλευαν εχθροί και φίλοι. Φίλοι; Δεκαεφτά μήνες κράτησες μονάχη την «Καλομοίρα», καπετάνιος και καπετάνισσα εσύ. Να παλεύεις με τα κύματα, να διατάζεις το τσούρμο, να πουλάς ό,τι είχες και δεν είχες για να τρέφεις και να πληρώνεις τα πληρώματα (75 ναύτες είχες), να κρατάς τη θέση σου απέναντι στους άλλους αγωνιστές. Ώσπου αδειάσαν τα μπαούλα – κι ας ήσασταν εσείς, ο καπετάν Χ΄Αντώνης και η Δόμνα Βισβίζη, ανάμεσα στους πρώτους καραβοκύρηδες της Αίνου. Κι ας ήτανε η Αίνος, αυτή η πανάρχαια πολιτεία με τα δυο λιμάνια, το ένα στο δέλτα του Έβρου, το άλλο στο Αιγαίο, ένας τόπος πλούσιος που ταξίδευε στις μεγάλες θάλασσες με τα δεκάδες καράβια του. Κι ας πουλούσατε νίτικα (αινίτικα) πιθάρια στις πιο φημισμένες αγορές της Μεσογείου και ας παρακαλούσαν οι μπακάληδες της οικουμένης για μερικές οκάδες λικουρίνους κι άλλα εκλεκτά ψάρια και παστά και «βάλε κι από τούτο κι από ’κείνο», κι ας περιμένανε πώς και πώς στην Αδριανούπολη τα χιώτικα λεμόνια και τα πορτοκάλια, και το πολύτιμο το μυτιληνιό το λαδάκι, γιατί ακόμα στα 1800 ο Έβρος ήτανε πλωτός, εποχικά βέβαια, αλλά πλωτός έως τη Φιλιππούπολη. Και να η ξυλεία από τη Ροδόπη, και να τα μάλλινα, και να οι αμπάδες, και να τα δέρματα, και να τα σουφλιώτικα μετάξια να κατεβαίνουνε στην Αίνο και να μεταφορτώνονται για την Αλεξάνδρεια, την Πόλη, τη Σμύρνη, το Αϊβαλί… Λύρα με τη σέσουλα. Πλούτη και κιμπαριλίκι. 

Αχ! Κυρά Δόμνα. Ο πόλεμος θέλει λεφτά. Κι εσύ τα’ δωσες όλα. Τελείωνε πια το 1823. Σαραντάρισες κιόλας. Γέρασε και η «Καλομοίρα» χωρίς φροντίδα και καλαφάτισμα απ’ όταν την ρίξατε στον Αγώνα. Ώρα να την πάρει η Ελληνική Διοίκηση, για να τη μετατρέψει σε πυρπολικό. Λένε ότι με αυτήν πυρπόλησε ο Πιπίνος τη σουλτανική φρεγάτα κι έγινε παρανάλωμα το θησαυροφυλάκιο του οθωμανικού στόλου. 

Τότε, το 1824, άρχισε το δικό σου μαρτύριο. Η ταπείνωση. Μια βοήθεια για θρέψεις τα μπαρουτοκαπνισμένα παιδιά σου. Τρία μείνανε. Δυο κεραμίδια για να ζήσεις. Πίσω να γυρίσεις δεν ήταν δυνατό. Από πόρτα σε πόρτα, Ναύπλιο, Αίγινα, Ερμούπολη, Πειραιάς. Αλληλογραφίες με τους κυβερνώντες. Η μοίρα των περισσότερων αγωνιστών. Αλλά για τις γυναίκες η ζητιανιά είναι τρισχειρότερη. Το μόνο καλό είναι ότι πήρανε οι Φιλέλληνες τον Δημήτρη σου στο Παρίσι. Τους γοήτευσε με το παράστημα και την ομορφιά του το παλληκαράκι. Τον είπανε Θεμιστοκλή. Παρηγοριά μέσα στην καταφρόνια και τη μαύρη φτώχεια να προκόψει το παιδί. Για αυτόν έγραψε ο Βίκτωρ Ουγκώ το ποίημα το «Ελληνόπουλο». 

Η καπετάνισσα, γεννημένη στην Αίνο το 1783 και παντρεμένη στον Άγιο Νικόλαο της Αίνου το 1808, άφησε τον μάταιο τούτο κόσμο στα 67 της χρόνια. Τέλος το 1850. «Μοναχή τον δρόμο επήρες, εξανάλθες μοναχή. Δεν είναι εύκολες οι θύρες εάν η χρεία τες κουρταλή». Μοναχή και η Αίνος (σήμερα Ενέζ), μισοβουλιαγμένη στους εβρίτικους υδροβιότοπους. Καταμόναχη και η Δόμνα, χιλιοσκαμμένη από την αρμύρα της θάλασσας και των δακρύων. Προτομή στο Πεδίον του Άρεως στην Αθήνα. Ξεχασμένη. Γλυπτό στη Νέα Παραλία στη Θεσσαλονίκη. Στεφάνια μόνο από θρακικά σωματεία. Κι άλλη προτομή κι άλλο γλυπτό στην Αλεξανδρούπολη, μερικές δεκάδες χιλιόμετρα δυτικά της Αίνου, στην άλλη πλευρά του δέλτα του Έβρου. Στεφάνια από θρακικά σωματεία. 

Εμείς, τιμούμε σήμερα τους Θρακιώτες στο πρόσωπό της. Και τους ανθρώπους του Έβρου, του ποταμού που έγινε παραμεθόριος πριν από εκατό χρόνια. 

Τιμή στους αγωνιστές.

Τους τιμούμε και αγωνιζόμαστε με τον δικό μας τρόπο. Μένουμε σπίτι.

ΕΙΚΟΝΕΣ

Δόμνα Βισβίζη, 1783-1850. Η καπετάνισσα από την Αίνο της Ανατολικής Θράκης στο (κλειστό από προχθές) Πεδίον του Άρεως.

Η «Καλομοίρα». 

Ναυπηγήθηκε στην Οδησσό το 1817 από ξυλεία φερμένη από την Αίνο. Το σχέδιο βρίσκεται στο ναυτικό Μουσείο της Οδησσού στην Ουκρανία. Εκεί θα πρέπει να μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία ο καπετάν Χ΄Αντώνης Βισβίζης, όταν έχτιζε το όμορφο μπρίκι του. Σε μια επιστολή της η Δόμνα αναφέρει ότι είχε 75 ναύτες πλήρωμα.

Χ΄Αντώνης και Δόμνα Βισβίζη. Στην πλατεία Φάρου, Αλεξανδρούπολη

Αίνος, η πολιτεία με τα δύο πρόσωπα και τα δύο λιμάνια: το ένα στον Έβρο, το άλλο στο Θρακικό Πέλαγο και σ’ όλο το Αιγαίο και τη Μεσόγειο. Αναπλέοντας τον Έβρο, τον κεντρικό άξονα της (τριχοτομημένης πλέον) Θράκης, τα αινίτικα πλεούμενα έφταναν έως την Αδριανούπολη και, όταν ανέβαιναν τα νερά, πηγαίνανε μέχρι τη βαθειά ενδοχώρα και καταπλέανε στις αποβάθρες της Φιλιππούπολης / βουλγ. Πλόβντιβ. 
[φωτ Κωστής Σκιαδάς, 2011]