'Όσον ζης φαίνου'.. Επιτύμβια ελληνιστική Μουσική από το Αϊδίνι

«Όσο ζούμε ας χαιρόμαστε όπως οι θεοί,

γιατί ο θάνατος είναι το τέλος και δεν υπάρχει συνέχεια», δίδαξε ο Επίκουρος και εμπνευσμένοι από αυτόν μοιάζουν οι στίχοι της στήλης του Σείκιλου, της παλαιότερης μουσικής σύνθεσης που έχει βρεθεί γραμμένη.

Σας τη μεταφέρω μαζί με την ιστορία της ανακάλυψής της.

Εικών ή λίθος ειμί, 

τίθησί με Σείκιλος ένθα μνήμης αθανάτου, 

σήμα πολυχρόνιον. 

Οσον ζης φαίνου, 

Μηδέν όλως συ λυπού 

Προς ολίγον εστί το ζην 

Το τέλος ο χρόνος απαιτεί. 

Σείκιλος-Ευτέρ[πη

[Εικόνα είμαι, κι όχι πέτρα, 
ο Σείκιλος με τοποθέτησε στη θέση της αθάνατης μνήμης, 
μνημείο πολύχρονο.

'Όσο ζεις να λάμπεις 
για τίποτε μη λυπάσαι.
  Η ζωή είναι σύντομη, 
στο τέλος ο χρόνος οδηγεί.

ο Σείκιλος στην Ευτέρπη.]

https://youtu.be/4M2NwzpM89Q

Ιδού κι η ιστορία

Η αρχαιότερη ολοκληρωμένη μουσική σύνθεση (δηλαδή σύνθεση με μουσική σημειογραφία), που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, ανήκει στον Σείκιλο. Πρόκειται για Έλληνα μουσικό και λυρικό ποιητή που έζησε στα ελληνιστικά χρόνια. Η επιτάφια επιγραφή του χρονολογείται από τον 2ο αιώνα π.Χ.

Η ιστορία της επιγραφής

Την ανακάλυψε ο Σερ Γουίλιαμ Μίτσελ Ράμσεϊ, Σκωτσέζος αρχαιολόγος, το 1883. Η επιτύμβια στήλη βρέθηκε στην πόλη Αϊδίνιο στην Τουρκία. Έτσι, ονομάζονται σήμερα οι αρχαίες Τράλλεις της Μ. Ασίας. Άλλωστε, για αυτό και το Επιτάφιο είναι γνωστό και ως Επιγραφή των Τράλλεων (Tralleis Inscription). «Μια μικρή στρογγυλή μαρμάρινη στήλη, που ανήκε στον κ. Purser και μεταφέρθηκε από το Αιδίνιο», αναφέρεται συγκεκριμένα στο (Bulletin de Correspondance Hellenique VIII, 1883, 277).

Η μικρή επιτύμβια στήλη ήταν εκτεθειμένη ως το 1922 στη συλλογή του Young στον Μπουτζά, προάστιο της Σμύρνης. Εκεί την είχε δει και φωτογραφίσει ο Laumonier, ως μέλος της Γαλλικής Σχολής Αθηνών. Αργότερα, τη δημοσίευσε για πρώτη φορά, στο (Bulletin de Correspondance Hellenique XLVIII, 50).

Στη συνέχεια, συνέβησαν τα γνωστά γεγονότα με τη Μικρασιατική καταστροφή και το ολοκαύτωμα της Σμύρνης το 1922. Η πόλη κάηκε και η στήλη χάθηκε, για να βρεθεί ξανά στον κήπο μιας γυναίκας, που τη χρησιμοποιούσε ως ανθοστήλη. Η βάση της είχε κοπεί οριζόντια. Στις μέρες μας, εκτίθεται στο εθνικό μουσείο της Δανίας, στην Κοπεγχάγη. Βέβαια, πιστά αντίγραφα υπάρχουν και σε άλλα μουσεία ανά τον κόσμο.

Περιγραφή και ανάλυση της στήλης του Σείκιλου

Η στήλη είναι κυλινδρική, με ύψος περίπου 40 εκατοστά. Περιέχει στην κοινή ελληνική της ελληνιστικής εποχής ένα επίγραμμα δώδεκα λέξεων και ένα μέλος (τραγούδι) δεκαεφτά λέξεων μαζί με τη μουσική του. Το ποιητικό κείμενο της επιγραφής αποτελείται από δύο μέρη. Στην κορυφή της στήλης, το επίγραμμα αναφέρει τον άνθρωπο που το έγραψε, καθώς και το σκοπό για τον οποίο το έγραψε: «Εικών ή λίθος ειμί, τίθησί με Σείκιλος ένθα μνήμης αθανάτου, σήμα πολυχρόνιον».  Στη μέση υπάρχουν οι στίχοι του τραγουδιού μαζί με τα σύμβολα της μελωδίας, η οποία είναι του λεγόμενου φρυγικού τύπου. Είναι το κύριο επιτάφιο και πρόκειται ουσιαστικά για ένα μικρό εγκώμιο: «Οσον ζής φαίνου, Μηδέν όλως σύ λυπού Προς ολίγον εστί το ζήν Το τέλος ο χρόνος απαιτεί».  Στο κάτω μέρος της στήλης αναγράφεται η αφιέρωση.  Με αυτές τις λέξεις τελειώνει το επιτάφιο, αλλά δεν γίνεται κατανοητό εάν πρόκειται για τη σύζυγο, τη φίλη, την αδελφή ή την κόρη του, την ερωμένη ή απλώς τη Μούσα της μουσικής.

Η μελωδία αποτελείται από 37 νότες. Με έκταση μιας ογδόης αποτελεί ένα πλήρες, ξεκάθαρο και ευανάγνωστο δείγμα της αρχαίας γραφής. Οι νότες της αρχαιοελληνικής σημειογραφίας, είναι ουσιαστικά γράμματα που γράφονταν πάνω από τις συλλαβές των στίχων. Οι χρονικές αξίες συμβολίζονταν με κάποιες γραμμές που γράφονταν πάνω από τα γράμματα (π.χ. ένας χρόνος = καμία γραμμή πάνω από το γράμμα, δύο χρόνοι = μία παύλα πάνω από το γράμμα, τρεις χρόνοι = μια γωνία και ένας κύκλος).

Αυτός που κατάλαβε πρώτος τα παραπάνω δεν ήταν ο Σερ Ράμσεϊ, αλλά ο Δρ. Καρλ Βέσελι. Ο τελευταίος μπόρεσε να αντιληφθεί πως αυτά τα γράμματα ήταν στην πραγματικότητα μουσικές νότες. Στη συνέχεια μετέγραψε τη μουσική στη νεότερη σημειογραφία και δημοσίευσε και την Επιγραφή και τη μεταγραφή του, με σχόλια στο Antike Reste griechischer Musik, το 1891. 
Από synodhporoi