Αρτεμισία, η Ιουδήθ με τα πινέλα―η γυναικεία φωνή στο φως

Μέχρι κι ως πριν εκατό χρόνια υπήρχαν σοφοί που υποστήριζαν πως οι γυναίκες είναι κουτές αφού έχουν μικρότερο εγκέφαλο από των ανδρών. Γελάμε σήμερα αλλά ένα άλλο επιχείρημα ακόμα πλανάται σα μομφή. Γιατί, μάς ρωτούν ρητορικά κι ειρωνικά, γιατί οι γυναίκες δε μεγαλουργούν; Γιατί όλοι οι Μότσαρντ, οι Βάγκνερ, οι Πικάσσο, οι Παστέρ κι οι Ναπολέοντες είναι άνδρες από καταβολής πολιτισμού ως σήμερα;

Την απάντηση την έδωσε η Βιρτζίνια Γουλφ περιγράφοντας τη ζωή της αδελφής του Σαίξπηρ. Που κι αν υπήρξε δεν έχουμε λόγο να τη θυμόμαστε παρά υποθετικά για να εξετάσουμε από πόσο νωρίς στη ζωή της γυναίκας μπαίνουν εμπόδια που ανακόπτουν την πνευματική εξέλιξη και φυλακίζουν τη δημιουργικότητά της στην εσωστρέφεια οικιακών μικρών στόχων.

Πιο πρόσφατα και πιο κοντά μας ως μαθήτρια είχα την πεποίθηση πως οι γυναίκες είμαστε λίγες και σπάνιες διότι στην τάξη μου τα κορίτσια ήταν ελάχιστα. Βλέπετε οι γονείς  έκαναν θυσίες για να καλοσπουδάσουν το γιο μα όχι την αδελφή του που γι αυτήν τα ακριβά ιδιωτικά έμοιαζαν σπατάλη.

Χωρίς σπουδές, χωρίς σεβασμό για την ώρα της μελέτης μας, κι οι πιο πολλές χωρίς (όπως σοφά απαίτησε η Βιρτζίνια Γουλφ) ένα δικό μας δωμάτιο και τις 'Τρείς Γκινέες' που θα μάς έκαναν ανεξάρτητες, οι περισσότερες καταφεύγαμε στη σκλαβιά του γάμου για να αποκτήσουμε μια όποια ελευθερία και το σεβασμό που επιβάλλει το 'Κυρία' έναντι του υποτιμητικού 'δεσποινίς'.

Έτσι τα λίγα σημαντικά γυναικεία έργα των αιώνων γράφτηκαν στο τραπέζι της κουζίνας, κρυφά και ένοχα ανάμεσα σε οικιακά καθήκοντα, φροντίδα άρρωστων γονιών και άδοξες απόπειρες να 'ζητηθεί το χέρι' μας για να δουλέψει κάτω από άλλη στέγη.

Πείτε μου, αμφιβάλλετε; Λέτε πως πέρασαν εκείνοι οι καιροί, πως τα λόγια μου περιγράφουν τις Μπροντέ του παρελθόντος; Λέτε; Για πείτε μου λοιπόν, για θυμηθείτε πού γράφτηκε ο Χάρυ Πότερ από μια άνεργη μάνα μονογονεϊκής οικογένειας που πάλευε με τη φτώχεια και τις έγνοιες του νοικοκυριού κι έβρισκε χρόνο δικό της μόνο στις ώρες που περίμενε στο παμπ μεταξύ των απογευματινών μαθημάτων του παιδιού της.

Ναι είναι δύσκολο, υπεράνθρωπο να γίνεις Σαίξπηρ κάτω από τέτοιες συνθήκες. Γι αυτό και (θα το έχετε προσέξει) τούτο το blog έχει μια αγάπη για τις γυναίκες που κατάφεραν να υπερβούν τα εμπόδια και να δημιουργήσουν ισάξια κι αλλιώτικα δικά τους έργα, να δείξουν τον κόσμο από τη δική μας οπτική φωτίζοντας τα σκοτάδια στα οποία την έθαψε η ανδρική ορμή.

αυτοπροσωπογραφία

Κι ιδού μια από αυτές, η άξια Αrtemisia Gentileschi.

H Αρτεμισία γεννήθηκε το 1593 στη Ρώμη κι έμαθε να σχεδιάζει από τον πατέρα της που ήταν επιτυχημένος ζωγράφος. Σχολές δεν τη δέχτηκαν μα εκείνη επέμεινε με δάσκαλο τον Agostino Tassi.

Κι εκεί, όπως γίνεται με όποια ξεφύγει από το κοπάδι, τα πράγματα στράβωσαν. Γνωρίζουμε πως το 1612 ο πατέρας της μήνυσε τον Τάσσι για βιασμό και πως η δίκη του κράτησε μήνες. Τις συνέπειες του σκανδάλου μόνο τις φανταζόμαστε αλλά οι συνέπειες του βιασμού είναι ορατές στο έργο της. Με δραματικό ρεαλισμό και βίαιο chiaroscuro (την αντίθεση φωτεινού και σκοτεινού) μας διηγείται τις γνωστές ιστορίες με ηρωίδες δυναμικές που ζητούν εκδίκηση από τους κακοποιούς άνδρες όπως η Ιουδήθ της από τον Ολοφέρνη.

Σε μια εποχή που οι γυναίκες ζωγράφιζαν άνθη και πορτραίτα για ενδοοικογενειακή χρήση, η Αρτεμισία ασχολήθηκε με θέματα μεγάλα, θρησκευτικά και ιστορικά και κατάφερε να αναγνωριστεί στον ανδροκρατούμενο κόσμο της μετα-αναγεννησιακής ζωγραφικής. Όμως μετά το θάνατό της (1652 ή 1653) ξεχάστηκε κι οι κριτικοί προτίμησαν να αποδίδουν στον πατέρα της ή άλλους τα έργα της.

'Παραμελήθηκε από την Ιστορία όπως κανένας καλλιτέχνης του επιπέδου της' έγραψε η ιστορικός Τέχνης Mary D. Garrard που έγραψε τη βιογραφία της το 1989.

Η πρώτη της έκθεση έγινε το 1991 στη Φλωρεντία κι ακολούθησε ταινία και κάποια ντοκιμαντέρ που την κάνουν σιγά-σιγά γνωστή στο πλατύτερο κοινό.

Χαρείτε τη!

Έργα και πληροφορίες στο artemisia-gentileschi

Εικόνες

η αυτοπροσωπογραφία της

η αγαπημένη της Ιουδήθ που τη ζωγράφισε περισσότερες από δώδεκα φορές. Εδώ με τη θεραπενίδα της και καθώς σφάζει τον Ολοφέρνη.

Πάνω: η Ιαήλ που (σε παρόμοιο θέμα) σκοτώνει τον Σισσάρα με 'πάσσαλον'  όπως μεταφράζουν ελληνικά οι Ο'. Η Αρτεμισία διάλεξε καρφί σε μια παρομοίωση που οι σύγχρονοί της Ιταλοί θα καταλάβαιναν διότι έτσι, με ένα μεγάλο καρφί, συνηθιζόταν να σκοτώνουν τα γουρούνια. Για την Ιαήλ δείτε, Κριταί Ε':

 24 εὐλογηθείη ἐν γυναιξὶν Ἰαὴλ γυνὴ Χαβὲρ τοῦ Κιναίου, ἀπὸ γυναικῶν ἐν σκηναῖς εὐλογηθείη. 25 ὕδωρ ᾔτησε, γάλα ἔδωκεν, ἐν λεκάνῃ ὑπερεχόντων προσήνεγκε βούτυρον. 26 χεῖρα αὐτῆς ἀριστερὰν εἰς πάσσαλον ἐξέτεινε καὶ δεξιὰν αὐτῆς εἰς σφῦραν κοπιώντων καὶ ἐσφυροκόπησε Σισάρα, διήλωσε κεφαλὴν αὐτοῦ καὶ ἐπάταξε, διήλωσε κρόταφον αὐτοῦ.

_______________________________________