Κατηφορίζει ο Αποδιοπομπαίος με τα κρίματά μου

Πήδηξε τη χαμηλή μάντρα και, με οπλές που χτυπούσαν σα τακούνια στην αυλή, πέρασε άλλο ένα χαμηλό πορτάκι που ίσα-ίσα τον χωρούσε και με κοίταξε στα μάτια δίχως φόβο. Ψηλός σαν αλογάκι πόνυ, με μακρύ μαύρο τρίχωμα που κοκκινίζει στις άκρες, με σκουλαρίκια κρεμαστά, ακολουθούμενος από λευκή θηλυκή ιέρεια και δύο μαύρους νεαρούς, εμφανίστηκε μόλις άρχιζα την ημέρα μου.

Πετάχτηκε βεβαίως το σκυλί και χάλασε τη μυστηριακή στιγμή μας.

Βγήκα και τις παγίδεψα τις αμαρτίες μου. Διότι εύκολα πήραν τον κατήφορο και στάθηκαν μπροστά μου, όμως αδύνατον από μέσα να πηδήξουν τη μάντρα προς το λόφο. Στριμώχτηκαν για λίγο κι ύστερα, κάνοντάς τους τόπο, άνοιξα δίοδο για άλλη, δια του κήπου,  έξοδο. 

Κι έτσι έδιωξα όλα όσα με βασάνισαν, όλες τις αμαρτίες και τις δυσκολίες μου και, με κατευόδιο τη μυκονιάτικη ευχή του πρωτοχρονιάτικου κατωφλιού «Έξω τα καλά- μέσα τα καλύτερα», φόρτωσα στο όμορφο αυτό πλάσμα τα ως τώρα κρίματά μου για να με βρει ο νέος χρόνος αθώα και αγνή σα βρέφος.

Ο αποδιοπομπαίος τράγος υπάρχει σε πολλούς πολιτισμούς. Αναφέρω ως δείγματα:

 Πρώτο-πρώτο έχουμε το παλιό ιουδαϊκό θρησκευτικό έθιμο με ρίζες στην Αίγυπτο. Στην τελετή ο Ιουδαίος αρχιερέας, είχε μπροστά του δύο τράγους. Κληρωνόταν ο ένας που θα θυσιαζόταν ενώ τον άλλο τον έδιωχναν στην έρημο, «απεπέμπετο» δηλαδή κι από εκεί το αποπομπαίος (που στα ελληνικά τού περασμένου αιώνα το κάναμε «αποδιοπομπαίος»). Πριν όμως τον διώξει «σε τόπους άβατους» εναπόθετε επί της κεφαλής του το αμάρτημα ολόκληρης της φυλής. Ο εβραϊκός εξιλασμός του Γιομ Κιπούρ με τη σφαγή του αμνού και την εξομολόγηση αμαρτιών γιορτάζεται ακόμα.

 Κάτι παρόμοιο γινόταν στην αρχαία Ελλάδα με τα «καθάρματα».

Στη Χαιρώνεια, κατά το έθιμο, ο δήμαρχος και ο αρχηγός κάθε οίκου τελούσαν μια τέτοια τελετή, κατά την οποία έδιωχναν την πείνα. Χτυπούσαν έναν σκλάβο με ραβδιά λυγαριάς (άγνος - agnus castus) και τον εξεδίωκαν από τον οίκο φωνάζοντας «Έξω με την πείνα, μέσα με ευημερία και υγεία» (μια ευχή που θυμίζει λίγο τη μυκονιάτικη της Πρωτοχρονιάς που αυθόρμητα φώναξα σήμερα διώχνοντας τον δικό μου τράγο).

Στη Ρώμη τις λειτουργίες του αποδιοπομπαίου τράγου διεκπεραίωνε κάποιος που αναλάμβανε τον ρόλο του αρχαίου σιδηρουργού και γινόταν ο Mamurius Veturius.

Στη μεσαιωνική Βρετανία, διάβασα στον Sir James Frazer, όταν έκανε αταξίες το βασιλόπουλο τιμωρούσαν ένα άλλο παιδί που είχε κοντά του γι' αυτό το σκοπό.

Στα ήθη αλλά και την Τέχνη τα παραδείγματα είναι αμέτρητα. Είναι δυνατό το αρχέτυπο.

Στην αναλυτική ψυχολογία «Σύμπλεγμα του Αποδιοπομπαίου Τράγου» ορίζεται η ασυνείδητη ατομική ή ομαδική προβολή ενός πλέγματος ανεπιθύμητων σκέψεων πάνω σε δεδομένο άτομο, που αναλαμβάνει τον ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου για τα προβλήματα ενός ατόμου ή ολόκληρης κοινότητας. Σκηνή που, δυστυχώς, βλέπουμε συχνά να διαδραματίζεται σε κανάλια, κηδείες, φυλακές, όπου κι όποτε η λαϊκή οργή επικεντρώνεται σε ένα μόνο εγκληματία.

Ο ανθρωπολόγος Τζέιμς Φρέιζερ (που μελέτησε ενδελεχώς Μαγείες και Θρησκείες) περιγράφει τους ανθρώπους-αποδιοπομπαίους τράγους ως «άσχημους», παραμορφωμένους ή και ασυνήθιστα δυνατούς. Έχουμε περιπτώσεις που ο ίδιος ο εγκληματίας, για να ζητήσει τη συγγνώμη της κοινωνίας (την εξιλέωση) αναλαμβάνει εκούσια να θυσιαστεί.

Άλλοτε τον ρόλο έπαιζαν ιερείς ή και ηθοποιοί οι οποίοι πληρώνονταν για να αναπαραστήσουν το δράμα συμβολικά. Ο αποδιοπομπαίος Τράγος είναι το Τέρας, φορέας του προπατορικού αμαρτήματος, δηλαδή του αισθήματος ενοχής (της τόσο χαρακτηριστικής πηγής ψυχολογικών προβλημάτων στο δυτικό άνθρωπο). Άτομα που ταυτίζονται με το αρχέτυπο του αποδιοπομπαίου τράγου αισθάνονται φορείς αισχρών συμπεριφορών και τάσεων που ξεκόβουν τις σχέσεις τους με την την κοινότητα κι έτσι, παραδόξως, αποδεικνύονται μέρος της κοινότητας αφού συμμετέχοντας στο συλλογικό, ταυτίζονται με το «σφάλμα», το «άσχημο» και το «κακό». Αυτό το ρόλο συχνά επίσης βλέπουμε να τον παίρνει ο Δάσκαλος, ο Σοφός που θυσιάζεται για την κοινότητά του που τον αποπέμπει με κατάρες.

Δε θα το πάω πιο βαθιά ή πλατιά όμως, όλοι νομίζω ξέρουμε –συνειδητά ή ασυνείδητα- τα βασικά αυτού του ενδιαφέροντος και πάντα ενεργού αρχετύπου κι έχουν γραφτεί πολλά.

Γι' αυτό και μόλις είχα ξυπνήσει σήμερα, ο μεγαλοπρεπής δικός μου τράγος με το χαρεμάκι ιερειών ήταν ο ταιριαστότερος αποχαιρετισμός του περασμένου έτους και, ιδίως για μένα που όλο ζυγίζω και αναμασώ τη συμπεριφορά μου, ήταν δώρο ανεκτίμητο. Προσφέρθηκε κουρμπάνι ο μαύρος ο τραγοπόδαρος να επωμιστεί τα κρίματά μου φέρνοντας Άφεση Αμαρτιών, και με τη δύναμη του αρχετύπου και το άφοβό του βλέμμα με καθησύχασε πως δεν πειράζει, μια φορά κι εγώ ας τα αφήσω ανεξέταστα να πάνε στο καλό (και να 'ρθουν τα καλύτερα).

Τον Τράγο μου δεν τον φαντάστηκα.

 Σας δίνω μικρό video που πρόλαβα να τραβήξω κάτω από αντίξοες συνθήκες: ξυπόλυτη σε παγωμένο έδαφος και με το ασταμάτητο γάβγισμα του Troy μου (Ο οποίος, ακούτε πώς γάβγιζε και γρύλιζε από πίσω μου όσο ήταν παγιδευμένοι οι μουσαφίρηδες στο «terrace». Μα μόλις τους έκανα δρόμο προς τον κήπο ο Troy σταματά διότι έντρομος μπήκε να κρυφτεί στον καναπέ στην αγκαλιά του Κυρίου Kastell).

https://youtu.be/WqpET2Q208k

Λευϊτικόν -από τη δική μου Βίβλο 

B. Theodoreti Episcopi Cyri Opera omnia  (free στο Διαδίκτυο)

    

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ_ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Sir James George Frazer

Frazer James G. 1920, "The Scapegoat", τομ. 9 του The Golden Bough: A Study in Magic and Religion.

Το μεγαλύτερο έργο του υπήρξε O Χρυσός Κλώνος (1890), (ελληνικός τίτλος εκδ. Εκάτη) μια μελέτη των αρχαίων λατρειών, τελετουργιών και μύθων και των παραλληλισμών τους στον πρώιμο Χριστιανισμό. Για τα επόμενα 25 χρόνια το επέκτεινε διαρκώς και η πλήρης έκδοση έφθασε τους 12 τόμους καταγεγραμμένης έρευνας λατρειών, μύθων και τελετουργιών και της επίδρασής τους στην ανάπτυξη της θρησκείας

The Golden Bough (1890) - (Ο Χρυσός Κλώνος, Εκάτη, Αθήνα)

Totemism and Exogamy (1910) - (Τοτεμισμός και Εξωγαμία)

Man, God and Immortality (1927) - (Άνθρωπος, Θεός και Αθανασία)

Creation and Evolution in Primitive Cosmogonies (1935) - (Δημιουργία και Εξέλιξη στις Πρωτόγονες Κοσμογονίες)

B. Theodoreti Episcopi Cyri Opera omnia  (δωρεάν στο Διαδίκτυο)

Chabad of Greece

Εθιμα του Γιόμ-Κιπούρ

http://www.chabad.gr/templates/articlecco_cdo/aid/88668